клачо́к Купка лесу сярод поля, лугу; невялікі кавалак зямлі (Слаўг.). Тое ж кузлячок, кузлачок (Бых.), клок (Слаўг.).
□ ур. Клачок (купка лесу) каля в. Улукі Слаўг., в. Кузлавічы (1910) каля в. Красніца Бых.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
piece
[pi:s]
1.
n.
1) кава́лак, кава́лачак -ка m.
The cup broke in pieces — Ку́бак пабі́ўся на кава́лкі
a piece of land (of bread) — кава́лак зямлі́ (хле́ба).
2) прадме́т -а m., шту́ка f.
This set of china has 24 pieces — Гэ́ты набо́р по́суду ма́е два́ццаць чаты́ры прадме́ты
3) манэ́та f.
4) п’е́са f.; твор -у m.
a piece of music — музы́чны твор
a piece of art — маста́цкі твор
5) пры́клад -у m.
a piece of impudence — пры́клад наха́бства
2.
v.
1) ла́таць, пра́віць; дато́чваць
2) злуча́ць у адно́ цэ́лае; зьбіра́ць з кава́лкаў
•
- go to pieces
- speak one’s piece
- piece of one’s mind
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Жаме́рыны ’адходы пасля выціскання соку або алею з чаго-н.’ (ТСБМ), ’адходы ад воску’ (глыб., рагач., З нар. сл., 208), ’цвёрдае нясмачнае мяса’ (драг., Нар. лекс., 223). Рус. пенз. жаме́рина ’кавалак макухі’, укр. жемери́ння ’жамерыны’. Утворана ад жамяра́ 1 (гл.) з суфіксам ‑ина, у мн. л. ‑ин‑ы; параўн. скалоціны, атрушыны, перажовіны і г. д. у значэнні ’адходы’ (Сцяц., Афікс. наз., 44). Гл. жмуха́, жаць 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Камлы́га ’вялікі бясформенны кавалак, абломак цвёрдай масы, ком, глыба зямлі’ (ТСБМ, Гарэц., Нас., Др.-Падб., Яшк.), зборн. камлы́жжа ’камякі мёрзлай зямлі’ (Яўс.; бялын., Янк. I; Нас.), камлы́жына ’сухі ком зямлі на раллі, не разбіты бараной’ (Мядзв.), камлы́шка ’тс’ (Бяльк.), камлы́жыць ’рабіць шар з чаго-небудзь мяккага’ (Нас.). Утворана, відавочна, ад камлаты (гл. камель 2) пры дапамозе экспрэсіўнага суфікса ‑ыга (як касты́га < касцяны гузік; Сцяцко, Афікс. наз., 182).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скры́гла ‘стрыжань птушынага пяра’ (свісл., Сл. ПЗБ), скрыглёк ‘скрылёк (бульбы)’ (гарад., там жа), скры́гель, ‘скрылік’ (Скарбы), скрыга́ль, скрыге́ль ‘кавалак сала’ (Ян., Мат. Гом.), скрыгля́ць ‘наразаць скрылямі’ (Сцяшк.). Нейкая кантамінацыя, магчыма, скрыль (гл.) і стругаць, або ад скрыга з ‑л‑суфіксацыяй. Не выключана, што слова паходзіць з скрыдла (гл.), параўн. Філін (Происх., 272 і наст.) аб генезісе kl, gl < tl, dl на славянскіх тэрыторыях, сумежных з балтыйскімі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адпалі́ць, ‑палкі, ‑паліш, ‑паліць; зак., што.
1. Спаліць частку прадмета. Адпаліць канец бервяна. // Перапаліўшы, аддзяліць. Адпаліць кавалак вяроўкі.
2. Спец. Апрацаваць тэрмічным спосабам метал, шкло, каб надаць ім неабходныя якасці.
3. перан. Зрабіць, сказаць што‑н. нечаканае. [Алесь:] «Ці мала што можа адпаліць вораг у апошнюю хвіліну». Броўка. — А ты чаго з лесу ад мяне ўцякаў? — звярнуўся незнаёмы да Грышкі. — Спужаўся вас, дык і ўцякаў, — адпаліў, не думаючы, Грышка і перавёў свой погляд на бацьку. Чарот.
•••
Адпаліць штуку — зрабіць што‑н. недарэчнае, непатрэбнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адшчапі́ць, ‑шчаплю, ‑шчапіш, ‑шчэпіць; зак., што.
1. Адкалоць, аддзяліць (трэску, лучыну). Толькі ў Мажэйкі куля адшчапіла ў аўтамаце кавалак прыклада, а ў Салаўёва быў прастрэлены рукаў. Шахавец. Маланка адшчапіла .. ніжнюю галіну, і яна павісла ўздоўж камля. Шамякін.
2. Адкрыць, адкінуць (кручок, зашчапку). [Мужчына] адшчапіў кручкі, піхнуў на двор абедзве рамы акна і высадзіў, ледзь не пад дождж, сваю лысіну. Брыль. Ігнась адшчапіў і ўважна агледзеў цёмныя сенцы без столі. Мурашка.
3. Адшпіліць, зняць прышчэпленае. Дзямід Сыч падышоў да Шайтана і адшчапіў карабін. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзеравя́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Разм.
1. Невялікі кавалак дрэва; драўляная частка чаго‑н. Глуха ляпаюць адна аб адну дзеравяшкі прыкладаў. Паўлаў.
2. Штучная драўляная нага. Вунь ідзе дзядзька Пракоп на дзеравяшцы... Па ўезджанай коўзкай саннай дарозе ён неяк смешна ступае. Сабаленка. У вялікім утульным крэслі драмаў вартаўнік — яшчэ не стары чалавек з дзеравяшкаю, прывязанаю да калена. Грахоўскі.
3. мн. (дзеравя́шкі, ‑шак). Абутак на драўлянай падэшве. Алёша стаў на лавачку, разуўшыся: кінуў дзеравяшкі пад прызбу. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ком, ‑а; мн. камы, ‑оў; м.
Круглаваты, звычайна зацвярдзелы кавалак якога‑н. мяккага, рыхлага рэчыва. Ком цеста. Ком зямлі. □ Татам мы дапамагалі, Мы ў радочкі цэглу клалі, З гліны клеілі камы. Кірэенка. // Пра што‑н. скамечанае, скручанае. Ком паперы. □ Дана ўзяла посцілку, кажух, падушку, згарнула ўсё ў вялізны ком. Асіпенка.
•••
Ком у горле; ком падкаціўся (падступіў) да горла — пра спазмы ў горле пры адчуванні моцнай крыўды, радасці і пад.
Першы блін комам — тое, што і першы блін камяком (гл. блін).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прадэманстрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Наглядна, публічна паказаць. Прадэманстраваць кінафільм. □ Прадстаўнікі Беларусі прадэманстравалі цікавыя праграмы, прысвечаныя прапагандзе спорту і турызму. «Звязда». На стале ў Панцеляймона Кандратавіча ляжаў кавалак рэйкі, тол. Ён тут жа прадэманстраваў, як і дзе трэба закладваць тол, падрываць рэйкі, каб іх нельга ўжо было выкарыстаць. Дзенісевіч. // Знарок падкрэсліць, праявіць, паказаць. Адзін бюргер выпіў залпам двухлітровы збан. Прычым прадэманстраваў сваю лоўкасць, падняў збан адной рукою, што не так лёгка зрабіць. Гурскі. [Юнак] стараўся прыслужыць.. [дзяўчыне], прадэманстраваць сваю адданасць і вернасць. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)