Kanóne
f -, -n
1) гарма́та
2) жарт. ва́жная персо́на, шы́шка, туз
◊ únter áller ~ — ніжэ́й за ўся́кую кры́тыку
mit ~n nach [auf] Spátzen schíeßen* — страля́ць з гарма́т па вераб’я́х
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
працэ́нт, ‑а, М ‑нце, м.
1. Сотая доля ліку, які прымаецца за цэлае, за адзінку (абазначаецца знакам %). // Колькасць, якая вымяраецца ў сотых долях чаго‑н., прынятага за адзінку. Выканаць план на сто пяць працэнтаў.
2. Даход, які атрымліваецца на кожныя сто рублёў (ці сто іншых грашовых адзінак) капіталу. Працэнт прыбыткаў.
3. Плата, якая атрымліваецца крэдыторам ад даўжніка за карыстанне пазычанымі грашамі. З гэтага гоману выплыў Рыгораў жарт, пасланы да гаспадыні: — Папрашу ваш доўг з працэнтам. Гартны.
4. Узнагарода, якая вылічваецца ў залежнасці ад абароту, даходу. Сам Стась атрымлівае ўсяго тры рублі ў месяц ды невялікі працэнт ад продажу газет, але ён любіць беларускую газету, спачувае і спрыяе ёй, як можа. Колас.
•••
На (усе) сто працэнтаў — поўнасцю.
[Ад лац. pro centum — за сто.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саро́ка, ‑і, ДМ ‑роцы, ж.
1. Птушка сямейства крумкачовых з доўгім хвастом і чорным з белым апярэннем. Было ядрана і ціха, толькі недзе ў алешніку сакаталі сарокі — масціліся, мабыць, на ноч. Капыловіч. З вербалозаў пух цягала [чачотка], Не спускала вока, Каб гняздо не абакрала Хітрая сарока. Хведаровіч.
2. перан. Пра балбатлівага, шумнага чалавека. Валодзя нічога не ведаў і пачуў аб гэтым упершыню, але яму не хацелася паказваць, што ён даведаўся пра такую важную навіну пазней за дзяўчынак. І так гэтыя сарокі заўжды ва ўсім наперадзе. Шамякін.
•••
Сарока на хвасце прынесла (жарт., іран.) — пра навіну, весткі, атрыманыя невядома адкуль.
Сарока хвастом замяце — вельмі мала.
Як сарока на калу — круціцца, неспакойна сядзець на сваім месцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тырча́ць, тырчэ́ць ‘тарчаць’ (ТСБМ., Нас., Бяльк., Ласт.; ашм., Стан., ТС; паст., рагач., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ‘быць навідавоку’, ‘жыць абы-як’ (Нас.), тырча́ць, стырча́ць ‘вытыркацца’ (Некр. і Байк.): пусты колас у гору тырчыць (Сержп. Прык.). Параўн. укр. тирча́ти ‘тс’, рус. дыял. тырча́ть ‘грукаць, тарахцець’. Фанетычны варыянт да тарча́ць (гл.), мажліва, экспрэсіўна маркіраваны. Карскі (1, 258) дапускае змену першапачатковага *tъrk‑ па недастаткова ясных прычынах у сувязі з націскам і даўжынёй складу, звязаўшы з т. зв. «трэцім поўнагалоссем» у Шахматава. Узводзіцца да прасл. *tъrčati/*stъrčati ‘тс’ і, магчыма, звязанага генетична з чэш. tyčiti se ‘ўзвышацца’ (Махэк₂, 650). Гл. таксама Фасмер, 4, 88; ЕСУМ, 5, 573; Арол, 4, 88. Сюды ж тырчако́м ‘тарчма’ (Адм.), тырчко́м ‘тс’, ‘стаўма, у вертыкальным становішчы’ (ТСБМ, Нар. Гом.), тырчко́м, тырчма́, тыршма́ ‘тс’ (Сцяшк. Сл.), трышма́, тырьчма́ ‘тс’ (Бяльк.), тырчма́ ‘стаўма, старчаком’, ‘не прылягаючы, не прыстаючы’ (ТСБМ), тырчмако́м ‘тарчма’ (Бяльк.); тырча́нка жарт. ‘чарга’ (Мат. Маг. 2). Гл. таксама тарчма, торчма.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
sypać się
syp|ać się
незак.
1. сыпацца;
wąs się ~ie — прабіваюцца вусы;
2. жарт. правальвацца;
~ać się na egzaminie — правальвацца на экзамене
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
wahr
a сапра́ўдны, праўдзі́вы, пра́вільны
das ist ~ — гэ́та пра́ўда
nicht ~? — (ці) не пра́ўда?
◊ was ~ ist, muss bléiben* — ≅ што пра́ўда – то пра́ўда
der ~e Jákob — жарт. той са́мы [патрэ́бны] чалаве́к
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
húldigen
vi (D)
1) шанава́ць, паважа́ць (каго-н.)
éiner Frau ~ — заляца́цца да жанчы́ны
den Künsten ~ — служы́ць маста́цтву
dem Alkohól ~ — жарт. служы́ць Ба́хусу
2) прысяга́ць на ве́рнасць (каму-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
раскла́д м
1. (дзеянне) Vertéilung f -, -en;
2. (парадак, распарадак чаго-н) Plan m -(e)s, Pläne;
раскла́д уро́каў Stúndenplan m;
раскла́д (ру́ху) цягніко́ў Fáhrplan m;
шта́тны раскла́д Stéllenplan m;
зго́дна з раскла́дам fáhrplanmäßig (пра транспарт);
як па раскла́дзе жарт das klappt ja nach Fáhrplan
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Rutsch
m -es, -e
1) геал. апо́ўзень, зрушэ́нне
2) разм. прагу́лка, вы́лазка;
éinen ~ máchen зрабі́ць вы́лазку, адпра́віцца за го́рад;
glücklichen ~! шчаслі́вай даро́гі!;
glücklichen ~ ins Néujahr жарт. з Но́вым го́дам!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
figa
fig|a
ж.
1. фіга; інжыр;
2. жарт. фіга, дуля, кукіш;
pokazać ~ę — паказаць фігу (дулю);
~a z makiem! — дулю!; дуля з макам!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)