рассыпа́цца несов.

1. рассыпа́ться, просыпа́ться;

2. (распадаться) рассыпа́ться;

3. перен. рассыпа́ться; рассе́иваться;

4. (в чём; без доп.) разг. рассыпа́ться;

5. рассыпа́ться, слы́шаться, раздава́ться (о прерывистых, дрожащих звуках);

1-5 см. рассы́пацца;

6. страд. рассыпа́ться; просыпа́ться; рассе́иваться; см. рассыпа́ць;

◊ р. дро́бным ма́кам — рассыпа́ться ме́лким бе́сом; лебези́ть;

р. ў кампліме́нтах — рассыпа́ться в комплиме́нтах

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

failing

[ˈfeɪlɪŋ]

1.

n.

1) няўда́ча f.

2) сла́басьць f.; віна́ f.; зага́на f.

2.

prep.

1) без, за недахо́пам

failing good weather — калі́ ня бу́дзе паго́ды

2) пры адсу́тнасьці

failing election — у выпа́дку няўда́чы ў вы́барах

3.

adj.

1) слабы́, кво́лы (пра здаро́ўе)

2) яко́га не стае́, не хапа́е; нездавальня́ючы

a failing grade — нездавальня́ючая адзна́ка

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

шата́ние

1. (качание) хіста́нне, -ння ср., калыва́нне, -ння ср.; см. шата́ть​ 1, шата́ться​ 1;

2. (покачивание при ходьбе) хіста́нне, -ння ср.;

3. (ходьба без цели) разг. бадзя́нне, -ння ср., блука́нне, -ння ср.;

4. хіста́нне, -ння ср., калыва́нне, -ння ср.;

5. перен. (колебание) хіста́нне, -ння ср.; см. шата́ться​ 2—5;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

czysty

czyst|y

1. чысты;

~a belizna — чыстая бялізна;

2. чысты; празрысты;

~y jak łza — празрысты (чысты), як сляза;

3. чысты; без дамешкаў;

czysty tlen — чысты кісларод;

4. чысты; маральны; шчыры;

z ~ym sumieniem — з чыстым сумленнем;

5. несумненны; відавочны; сапраўдны;

czysty wariat — сапраўдны вар’ят;

~y przypadek — чыстая выпадковасць;

~ej krwi — высакароднага паходжання; чыстакроўны;

~a herbata — гарбата (чай) без цукру;

~y ojciec — выліты (выкапаны) бацька;

~a sztuka — чыстае мастацтва; мастацтва дзеля мастацтва

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

заста́цца сов., в разн. знач. оста́ться;

з. до́ма — оста́ться до́ма;

з. без гро́шай — оста́ться без де́нег;

~ло́ся ўсяго́ пяць рублёў — оста́лось всего́ пять рубле́й;

з. жывы́м — оста́ться живы́м;

з. на другі́ год — оста́ться на второ́й год;

лес ~та́ўся — збо́ку лес оста́лся в стороне́;

з. сірато́ю — оста́ться сирото́й;

з. на рабо́це — оста́ться на рабо́те;

з. начава́ць — оста́ться ночева́ть;

мне больш нічо́га не ~тало́ся, як ісці́ дадо́му — мне бо́льше ничего́ не оста́лось, как идти́ домо́й;

◊ з. ні з чым (ні пры чым) — оста́ться ни с чем (на боба́х);

з. ў ду́рнях — оста́ться в дурака́х;

не з. ў даўгу́ — не оста́ться в долгу́;

з. ўбаку́ — оста́ться в стороне́;

з. з но́сам — оста́ться с но́сом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мяша́ць ​1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. што і без дап. Размешваць, перамешваць што‑н., боўтаючы, пераварочваючы лыжкай, мешалкай і пад. Мяшаць кашу. □ — Узяла датаўкла б проса, чым дарэмна бегаць па хатах, — мяшала .. [маці] рукой у ступе напалавіну стоўчанае проса і адначасова адчытвала дачку. Васілевіч. Бабка Баландзіха мяшала лыжкай у чыгунку і шамкала бяззубым ротам. С. Александровіч.

2. што. Змешваць, злучаць у адно што‑н. разнароднае. Мяшаць цэмент з пяском. Мяшаць салому з канюшынай. // што і без дап., каму. Замешваць корм для жывёлы. Чарнушчыха ў запале пашукала, ці няма поблізу дубца, не знайшла і раптам ухапілася мяшаць свінням зелле. Мележ. — Хто гэта парсюку ўчора мяшаў? — буркнула старая, глянуўшы ў ражку. Крапіва. // што. Перамешваючы, парушаць парадак. Мяшаць карты.

3. перан.; каго. Разм. Уцягваць, умешваць, ублытваць у што‑н. — А ты мяне, калі ласка, — сказаў.. [Міхась], — у гэтую кампанію не мяшай. Я кроў праліваў за Савецкую ўладу. Брыль.

4. што і без дап. Разм. Пераворваць паўторна. Араў доўга Мацей на полі, мяшаў на пшаніцу-радоўку. Баранавых. Аралі свой папар Амяльян і Рыгор, а там яшчэ далей іх мяшаў ворыва Вінцэсь. Нікановіч.

мяша́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Тое, што і перашкаджаць. Маці адвярнулася і прашаптала: — Нелюдзь... Яму ўсё мяшае... Сачанка. А мамка заўсёды мяне адганяе, калі я да стала падбіраюся. Не мяшай, кажа. Даніленка.

•••

Не мяшае (не мяшала б) — трэба; трэба было б. Ядзя кіўнула на Янушка. — Гэта таму не мяшала б даць добрую праборку, хто кожны дзень п’яны. Дайліда.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праско́чыць, ‑скочу, ‑скочыш, ‑скочыць; зак.

1. што і без дап. Хутка прабегчы, праехаць якую‑н. адлегласць ці прамінуць каго‑, што‑н. Мы праскочылі хваёвы лясок, і да самых Круцілавіч конік ішоў подбегам. Адамчык. Коні шпарка праскочылі праз хмызняк і вынеслі санкі на адкрытае поле. М. Ткачоў. // без дап. Вельмі хутка прайсці, мінуць (пра час). Месяц праскочыў, як адзін дзень, і мая Неаніла павінна была ехаць дадому. Новікаў.

2. што і без дап. Хутка прайсці праз вузкае месца, праз якую‑н. перашкоду. Праскочыць у дзверы. □ Букрэй загадаў заваліць дарогу за грэбляю, каб конніца [палякаў] не магла праскочыць. Колас. Яраш не даехаў да бальніцы. Ён рабіў так часта, каб потым непрыкметна праскочыць прахадную і цераз скверык, абышоўшы галоўны корпус, трапіць у хірургічны. Шамякін. Пасты мы праскочылі на вялікай скорасці, паліцаі і не паспелі разгледзець, хто праехаў. Новікаў. // Прабрацца, прайсці незаўважаным або непашкоджаным. Бомбы сыпаліся, як той град, але мы неяк праскочылі. Рамановіч. — Таварыш камандзір, — нечакана парушыў маўчанне Кукарэка, — а можа нам правей узяць: там лужком ды кустамі, якраз і праскочым. Шчарбатаў. // Лёгка прайсці, упасці і пад. праз якую‑н. адтуліну. Шарык праскочыў праз кальцо.

3. перан.; што. Разм. З’явіцца дзе‑н., ухіліўшыся ад чаго‑н., пераадолеўшы што‑н. Паэт па памяці аднавіў радкі і строфы, што былі ў свой час заняты, каб праскочыць цэнзурныя загарадкі. С. Александровіч. // Астацца, апынуцца дзе‑н. з-за недагляду, няўважлівасці. У карэктуры праскочыла некалькі памылак. □ Трэба быць вельмі пільным, каб ніякіх недакладнасцей пры мантажы не праскочыла. Мыслівец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

БАРЭ́ЙКА

(канец 13 — 1-я пал. 14 ст.),

легендарны сярэдневяковы рыцар, бел. шляхціц правасл. веры. Паводле сцвярджэнняў гісторыка М.Стрыйкоўскага, пачынальнік роду Хадкевічаў. Першы подзвіг здзейсніў у 1306, калі адолеў воіна-волата з Залатой Арды, якога выставіў ханскі пасол з патрабаваннем выплаціць даніну з зямель ВКЛ пры ўмове, калі ён пераможа. Вял. князь Гедзімін у знак падзякі падараваў Барэйку ў дзяржанне Стакілавічы, Слонім, Збляны, Казылкішкі і Саханава, а яго нашчадкам — Мсцібава. Другі двубой Барэйка выйграў у 1344 у час паходу вял. кн. Альгерда ў Прусію. Пасля 1-й цяжкай бітвы на р. Юрыя ням. рыцар прапанаваў паядынак на ўмове: хто прайграе двубой, таго войска адступае без бітвы і лічыцца пераможаным. Барэйка зноў узяў верх і праславіў рыцарства ВКЛ.

т. 2, с. 336

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«АПО́ВЕСЦЬ ПРА ПАДО́ЛЛЕ»,

помнік бел.-літ. летапісання 1-й пал. 15 ст. Узнікла каля 1432—35, найб. верагодна, у Вільні ў асяроддзі пануючых колаў ВКЛ. Змешчана ў Беларуска-літоўскім летапісе 1446 у канцы «Летапісца вялікіх князёў літоўскіх»; у 16 ст. ўключана ў «Хроніку Вялікага княства Літоўскага і Жамойцкага» і Хроніку Быхаўца. Асн. змест — гісторыя Падольскай зямлі 2-й пал. 14 — 1-й трэці 15 ст. і яе далучэння да ВКЛ. Створана як паліт. дакумент з мэтаю абгрунтаваць гіст. правы ВКЛ на Падолле і асудзіць палітыку польск. феадалаў, якія пасля смерці Вітаўта захапілі Зах. Падолле. Падзеі і факты, выкладзеныя ў творы, у асноўным адпавядаюць гіст. сапраўднасці. Напісана на старабел. мове дзелавым стылем без пазначэння дат, вылучаецца публіцыстычнасцю, свецкім характарам зместу.

В.А.Чамярыцкі.

т. 1, с. 430

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АСКАЛАКУЛЯ́РНЫЯ , локулааскаміцэты (Loculoascomycetidae), падклас сумчатых грыбоў. Уключае 5 парадкаў, каля 5 тыс. відаў. Пашыраны па ўсім зямным шары. На Беларусі трапляюцца прадстаўнікі 4 парадкаў: капнадыяльныя, датыяральныя, датыдэяльныя, гістэрыяльныя, каля 100 відаў. Большасць аскалакулярных — сапратрофы. Жывуць на розных раслінных субстратах. Ёсць паразіты вышэйшых раслін і грыбоў. Віды з родаў афіябол, вентурыя, лептасферыя, плеяспора, стыгматэя і інш. — узбуджальнікі хвароб с.-г. культур (парша яблыні і грушы, плямістасці бабовых, гнілі каранёў злакаў і інш.).

Аскалакулярныя ўтвараюць сумкі ў стромападобных утварэннях — аскастромах, або псеўдатэцыях, рознай формы і будовы (сістэматычная прыкмета). Сумкі фарміруюцца сярод тканак пладовых целаў у поласцях — локулах (адсюль назва). Па форме локула падобная да перытэцыю, але без уласнай абалонкі (перыдыю), якую замяняе тканка стромы. У кожнай локуле ўтвараецца 1 або некалькі сумак.

т. 2, с. 34

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)