Заскару́злы ’шурпаты, закаснелы’. Рус.заскорузлый, ’тс’. Параўн. укр.заскору́блий, зашкарублий ’тс’, польск.zaskorupieć ’пакрывацца шкарлупінай; стаць цвёрдым, як шкарлупіна’, zaskorupiały, серб.-харв.заскору́пати(се) ’пакрывацца шкарлупой’. Заскарузлы — элавы дзеепрыметнік ад *заскарузнуць (< за + скарузнуць; Даль: скору́знуть ’сохнуць і пакрывацца трэшчынамі’). Дзеяслоў ад назоўніка таго ж кораня, што скура, кара, гл. Бел. форма, магчыма, з рус. Паходжанне ‑уз‑ няяснае. Шанскі, 2, З, 62.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Канапа́тка, кыныпа́тка ’дзяўчына з рабаціннем на твары’, кыныпацік ’тое ж пра хлапчука’ (Яўс.), кыныпа́цінькій ’тс’ (мсцісл., Нар. словатв.), конопя́тый ’рабы’ (пін., Шатал.), шчуч.канапа́ты ’тс’; івац., шальч. ’васпаваты’, ’шурпаты, з няроўнай паверхняй’, ’плямісты’ (шальч., Сл. паўн.-зах.). Рус.конопа́тка ’вяснушка’, ’воспіна’, конопа́тый ’тс’. Бел.-рус. ізалекса, утвораная ад канопа ’каноплі’ і суф. ‑ат (як барадаты, паласаты). Параўн. яшчэ рус.церск.конопля́ ’вяснушка’. Названа паводле падабенства вяснушак да насення канапель (Фасмер, 2, 311–312).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АСО́Т
(Sonchus),
род кветкавых раслін сям. астравых. Каля 70 відаў. Пашыраны пераважна ў Еўропе, Азіі і Афрыцы (некалькі відаў расце як пустазелле па ўсім свеце). На Беларусі 4 віды: палявы, або жоўты (Sonchus arvensis), агародны (Sonchus oleraceus), шурпаты (Sonchus asper), балотны (Sonchus palustris).
Адна-, двух- або шматгадовыя травяністыя расліны, рэдка паўкусты, звычайна з млечным сокам. Лісце суцэльнае або перыстарассечанае. Кветкі язычковыя, жоўтыя, у кошыках, сабраных у агульнае суквецце. Плод — сямянка з чубком. Большасць відаў — пустазелле (найб. вядомы асот палявы — засмечвае пераважна яравыя збожжавыя і прапашныя культуры), а таксама харч., кармавыя, лек. і меданосныя расліны. Асотам часам наз. віды роду бадзяк.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
гла́дкі, ‑ая, ‑ае; ‑дак, ‑дка.
1. Роўны, без упадзін і выступаў. Гладкі асфальт. Гладкая пляцоўка. □ Аэрадром займаў вялізнае гладкае поле.Бядуля.Калёсы .. затарабанілі па роўнай гладкай дарозе.Скрыган.// Не шурпаты, слізкі, прыемны на дотык. Гладкае шкло. Гладкая папера.// Прамы, не завіты (пра валасы). Гладкая прычоска.
2.перан. Складны, плаўны, лёгкі для разумення (пра мову, верш, думкі і пад.). Суседкі слухалі, слёзы выціралі і дзівіліся, адкуль такі гладкі язык у заўсёды маўклівай Аўдоцця.Бядуля.
3.Разм. Сыты, адкормлены. Рыхтуючыся да суровай зімы, .. [мядзведзіца] зрабілася тлустай і гладкай.В. Вольскі.У сваёй маткі ўсе дзеткі гладкі.Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
rugged
[ˈrʌgɪd]
adj.
1) няро́ўны; нягла́дкі, шурпа́ты
rugged road — выбо́істая даро́га
2) мо́цны, здаро́вы; трыву́шчы
3) гру́бы, загрубе́лы
4) суво́ры
rugged times — цяжкі́я часы́
5) гру́бы, няве́тлівы
rugged manners — гру́быя мане́ры
6) непаго́дны, непаго́длівы
rugged weather — не́пагадзь f.
7) прані́зьлівы (пра гук)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
rough2[rʌf]adj.
1. няро́ўны; шурпа́ты;
rough hands шурпа́тыя ру́кі
2. прыблі́зны;
a rough estimate прыблі́зны каштары́с;
a rough idea прыблі́знае ўяўле́нне
3. няве́тлівы; бу́рны; разбушава́ны;
rough weather не́пагадзь;
a rough game гру́бая гульня́
4. неапрацава́ны;
rough leather нявы́рабленая ску́ра
5. чарнавы́;
a ro ugh draft эскі́з;
a rough copy чарнаві́к
6. ця́жкі, непрые́мны;
He had a rough time. Яму прыйшлося крута.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Рэ́зкі1 ’рэзкі, востры; шурпаты, з вострымі гранямі; жорсткі; ядраны, халодны; дзёрзкі’ (ТСБМ, ТС), ’калючы; вельмі кіслы’ (воран., калінк., Сл. ПЗБ), ’прарэзлівы’ (Ян.). Укр.рі́зкий ’рэзкі’, рус.резкий ’тс’, польск.rześki ’жвавы, рэзкі’, чэш.дыял.rezký ’жвавы, бадзёры’, серб. і харв.ре̏зак ’востры, кіслы’, балг.рязък ’рэзкі’. Прасл.*rězъkъ < *rězati (гл. рэзаць). Параўн. яшчэ семантыку укр.рву́чкий, рву́чий ’рэзкі, хуткі’ ад рвати ’рваць’.
Рэ́зкі2 ’вілы для пераноскі саломы’ (Сл. Брэс.). Ад рэзаць (гл.), параўн. драпакі́ ’вілы для гною’ (Сл. Брэс.) ад драпаць. Але нельга выключыць уплыў рэзгіны (гл.) ’прылада для пераноскі саломы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абло́й
1. Дарога, якая пакрылася лёдам пасля адлігі ці ў час галалёду (Слаўг.).
3. Замёрзлая ў паветры або на рэчах у туманнае і марознае надвор'е пара; дробны снег, пылкі снежны слой (Сіроц.Касп.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
БУЛЬВА́Р
(франц. boulevard),
паласа дрэвавых або кустовых насаджэнняў уздоўж гар. вуліц, праспектаў і набярэжных. Як форма зялёных насаджэнняў бульвары з’явіліся ў гарадах Зах. Еўропы ў 17—18 ст. Прызначаюцца для дэкар. ўпрыгожвання вуліц і паляпшэння іх сан.-гігіенічнага стану, аховы будынкаў ад пылу, газу і шуму, рэгулявання руху транспарту і пешаходаў. Ствараюцца бульвары пераважна ў буйных гарадах і прамысл. цэнтрах.
Бываюць бульвары закрытыя (для трансп. патокаў) і адкрытыя (для пешаходаў), размяшчаюцца абапал ці на адным (пры недастатковай шырыні) баку вуліцы. Для стварэння бульвараў выкарыстоўваюцца алейныя і групавыя пасадкі дрэў, жывыя агароджы, кусты і кветнікі. Найб. прыдатныя для бульвараў. газаўстойлівыя, са шчыльнай кронай дрэвавыя і кустовыя расліны (каштан, ліпа, бяроза бародаўчатая, вяз шурпаты, акацыя жоўтая і інш.).