Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
sill
[sɪl]
n.
1) падвако́ньне n., падако́ньнік -а m.
2) паро́г -а m. (дзьвярэ́й)
3) ляжа́к лежака́m., ні́жні брус (у буды́ніне)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Перава́льны (стоўп) ’указальны слуп для арыентацыі на рацэ’ (гродз., Нар. сл.). Да перавалі́ць ’прайсці пэўную мяжу’, што з пера- і валіць1 (гл.), тут у значэнні ’пераарыентавацца з аднаго знаку на іншы’, параўн. рус.дыял.перева́л (у рацэ) ’парог’, перевал во́ды ’паварот плыні’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перасту́п1 ’парог у хаце’ (віц., Нік. Очерки; Касп.). Ад пераступі́ць, да пера- і ступа́ць (гл.). Лексема супрацьпастаўлена слову парог (< *porgъ), гл.; апошняе ўжывалася для наймення падрубаў: у дзвярной сцяне падруба рабілася з тоўстага (да 50 см таўшчынёй) камля дрэва (параўн. лац.līmen ’парог’ — літ.liemuõ ’ствол дрэва’), каб засцерагчы хату ад пранікнення ў яе свойскіх птушак, земнаводных і інш. гнюсу, снегу, вільгаці, а з хаты — малых дзяцей (Махэк₂, 478). У гэтым выпадку пераступ — мяжа, што аддзяляе сваё ад чужога, добрае ад злога, параўн. польск.przestąpić próg ’выйсці на двор’ > ’выехаць з айчыны’, рус.преступник ’злачынца’. Сюды ж пераступіць ’схадзіць’ (добр., Мат. Гом.).
◎ Перасту́п2, перасту́пнік ’пярэступ, Bryonia alba L.’ (віц., гродз., Кіс.), перастук ’расліна, падобная да хмелю, абвівае платы; у яе корань, як у бульбіны ці бручкі; яго даюць карове ’як спорацца” (каб давала больш малака)’ (ТС), укр.переступень, рус.переступень, uoRbZK. przestąp, чэш.мар.pristup ’тс’. Расліна з’яўляецца чарадзейнай, небяспечнай для розуму і душы. У яе корані знаходзіцца нячыстая сіла — так меркавалі, зыходзячы з формы яе кораня. На сёмы год з кораня выходзіць, выступае д’яблянё, пераходзіць на каго-небудзь (Махэк, Jména, 227). Да пера- і ступаць (гл.), параўн. перастойны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
распаго́дзіць, ‑дзіць; зак., што.
Зрабіць ясным, светлым. Нябёсы сонца распагодзіць, Сады бушуюць на вясне.Гаўрусёў.//перан. Прасвятліць, зрабіць весялейшым (настрой, твар). Як толькі Максім з Галінай Макараўнай пераступілі парог, .. [Бурсэвіч] узняў галаву — і ветлівая ўсмешка распагодзіла яго твар.Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тхаць, ‑ае; безас.незак., чым.
Разм. Патыхаць, несці, веяць чым‑н. Было тут зацішна, але холадна: сцюдзёнасцю тхала ад настылага току, скразнякі гулялі пад страхой.М. Стральцоў.Васілінка з маці пераступаюць парог хаты. Тхае прэлымі анучамі, нечым кіслым.Ус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчыта́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае, зак.
Разм.
1.што. Прачытаць што‑н.; кончыць чытаць. Адчытаць лекцыі ў інстытуце.
2.каго. Зрабіць каму‑н. строгую заўвагу, вымову; прабраць. [Ярмоленка:] — А ты яго здорава адчытаў. Цяпер Післяка і на парог канцылярыі не зацягнеш!Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фарысе́йскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фарысея (у 1 знач.).
2. Уласцівы фарысею (у 2 знач.); ханжаскі, крывадушны. Акопы заараў стальны парог, Прабітыя ў зямлі сатлелі каскі, Жалезныя крыжы, падковы, спражкі, Дзе фарысейскі надпіс: «З намі бог».Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фацэ́тны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Камічны, забаўны. На гэты раз дзверы расчыніліся болей урачыста, павольна і стала, і парог пераступіла даволі фацэтная і маляўнічая постаць штацкага чалавека.Колас.Ва ўкраінскім мястэчку, куды, асмялеўшы, Сяргей завітаў, цырульнік зрабіў яму фацэтную прычоску.Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АДЧУВА́ЛЬНАСЦЬ
(фізіял.),
1) здольнасць жывых арганізмаў успрымаць раздражненні, якія зыходзяць з вонкавага і ўнутр. асяроддзя. Стварае магчымасць для фарміравання адаптыўных рэакцый. Адрозніваюць віды адчувальнасці: тэмпературную, смакавую, светлавую, скурную і інш. У ходзе эвалюцыі ў чалавека і жывёл фарміруюцца спецыялізаваныя нерв. ўтварэнні (рэцэптары), прыстасаваныя да ўспрымання вызначанага віду раздражнення (механарэцэптары, хемарэцэптары, фотарэцэптары і інш.) у межах парога адчувальнасці. Узбуджальнасць рэцэптараў няўстойлівая і залежыць ад іх стану і адпаведнай настройкі цэнтр.нерв. сістэмы.
2) У дыферэнцыяльнай псіхалогіі — павышаная гатоўнасць да эфектыўных рэакцый.
3) У псіхафізіцы — велічыня, адваротна прапарцыянальная парогу адчування (чым ніжэй парог, тым вышэй адчувальнасць). Адпаведна адрозніваюць абсалютную і дыферэнцыяльную (рознасную) адчувальнасць. Выкарыстанне новых тэарэт. уяўленняў (тэорыі выяўлення сігналаў) у псіхафізіцы спрыяла ўзнікненню больш абагульненых вызначэнняў адчувальнасці, незалежных ад паняцця парог адчування.