Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
паро́г, -а, М -ро́зе, мн. -і, -аў, м.
1. Бервяно або брус у ніжняй частцы дзвярнога праёма.
Пераступіць цераз п.
На п. не пускаць каго-н. (не пускаць каго-н. у дом). Не выходзіць за п. (не выходзіць з дому). Ад парога хату не мятуць (прыказка).
2.перан., чаго. Пярэдадзень, мяжа чаго-н. (кніжн.).
На парозе гібелі.
3. Камяністы папярочны выступ на дне ракі, які паскарае цячэнне і абцяжарвае суднаходства.
Пеняцца хвалі на парогах.
4. Найменшая магчымая велічыня, ступень праяўлення чаго-н. (спец.).
П. адчуванняў.
П. чутнасці.
◊
З парога (адхіліць, не прыняць і пад.; разм., неадабр.) — адразу, не ўваходзячы ў сутнасць справы.
|| памянш.паро́жак, -жка, мн. -жкі, -жкаў, м. (да 1 і 3 знач.).
|| прым.паро́гавы, -ая, -ае (да 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паро́гм., в разн. знач. поро́г;
пераступі́ць це́раз п. — переступи́ть че́рез поро́г;
рачны́я ~гі — речны́е поро́ги;
п. свядо́масці — поро́г созна́ния;
слыхавы́ п. — слухово́й поро́г;
светлавы́ п. — светово́й поро́г;
◊ стая́ць на паро́зе чаго́ — стоя́ть на поро́ге чего́;
на п. не пуска́ць — на поро́г не пуска́ть;
абіва́ць ~гі — обива́ть поро́ги;
не выхо́дзіць за п. — не выходи́ть за поро́г;
пераступа́ць п. — переступа́ть поро́г
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паро́г, ‑а, М ‑розе, м.
1. Бервяно або брус, прымацаваныя пад дзвярамі паміж вушакамі. Люда стаяла на парозе, — яшчэ ўсё малая, не згінаючыся ў нізкіх дзвярах.Брыль.Міхал націснуў клямку і пераступіў парог сянец.Васілевіч.
2.перан. Перашкода, перапона. Ой, многа, як многа Для думак дарогі Не спыніць іх лёту Ніякі парог.Колас.
3. Камяністы папярочны выступ на дне ракі, які парушае плаўнасць цячэння. Равуць на парогах ды пеняцца хвалі...Вялюгін.
4.Спец. Найменшая велічыня, ступень праяўлення чаго‑н. Парог адчуванняў.
5.перан. Як сімвал роднага дома, сям’і, радзімы. [Маці] толькі раз у жыцці пакідала вёску родную, родны парог.Вярцінскі.І я гэтым шляхам вярнуўся З ваенных далёкіх дарог На гоні сваёй Беларусі, На бацькаўскі родны парог.Астрэйка.
•••
Абіваць парогігл. абіваць.
З парога — адразу ж пасля прыходу куды‑н. — Андрэй! — проста з парога пачала .. [Зіна]. — Тату патрэбна неадкладная аперацыя.Ваданосаў.
Не пусціць на пароггл. пусціць.
На парозе — а) аб тым, што вельмі хутка павінна наступіць. Бяліла зіма на палетках радно, І снежань суровы стаяў на парозе.Звонак; б) чаго; напярэдадні чаго‑н.; на грані чаго‑н. [Андрэй:] — Мы стаімо на парозе таго, што тэхніка зрастаецца з кібернетыкай, што машына робіцца нечым падобнай на жывы арганізм.Скрыган.
У парозе — каля дзвярэй, каля ўваходу. Прамоўца паварочваецца да тых, якія стаяць у парозе, аконнае святло падае яму на шчаку і серабрыць скроню.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
паро́гм Schwélle f -, -n;
пераступі́ць паро́г до́ма die Schwélle éines Háuses betréten*;
рачны́паро́г Strómschwelle f;
◊ на паро́зе сме́рці an der Schwélle des Tódes
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Парог ’бервяно або брус, прымацаваныя пад дзвярамі паміж вушакамі; камяністы папярочны выступ на дне ракі, які нарушае плаўнасць цячэння’ (ТСБМ, Інстр. I, Шат., Сл. ПЗБ), поро́г ’парог, прыступкі; сядзенне ў выдзеўбаным чоўне’ (ТС), ’парог; бэлька над дзвярыма’ (Мат. Гом.). Агульнаслав.: рус.поро́г, укр.порі́г, поро́гу, ст.-рус.порогъ, ст.-слав.прагь, польск.próg, в.-луж.proh, н.-луж.prog, чэш.práh, славац.prah, серб.-харв.пра̏г, славен.prág, балг.праг(ът). Прасл.porgъ. Роднасныя ў і.-е. мовах: літ.pérgas ’рыбачы човен’, ст.-ісл.forkr ’дубіна’, ст.-сакс.ferkal ’засаўка’, лац.pergula ’прыбудова ў доме, выступ у сцяне, вінаграднік, хаціна, гарышча’, магчыма, і арм.harkanem ’б’ю’ (гл. Траўтман, РВВ, 32, 151 і наст.; Вальдэ-Гофман, 288; Фасмер, 3, 329; там жа і інш. літ-pa). Адносна семантыкі бел. слова параўн. серб.-харв.prag (на востраве Пату), якое абазначае любое з чатырох бэлек дзвярной рамы, і лац.limen ’парог; верхняя бэлька над дзвярыма’ (гл. Махэк₂, 478).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паро́г Камяністае ўзвышэнне на дне ракі (БРС).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АТЛАНТЫ́ЧНЫ ПАРО́Г,
падняцце дна Атлантычнага ак. паміж Грэнландыяй, Ісландыяй, Фарэрскімі і Шэтлендскімі а-вамі. Глыб. над Атлантычным парогам каля 600 м. Перашкаджае глыбіннаму водаабмену паміж Атлантычным і Паўн. Ледавітым акіянамі. На глыб. 700—800 м на паўд. схіле парога т-ра атлантычнай глыбіннай вады 3—5 °C, на паўн. схіле — ніжэй за 0 °C.