Прыму́рак, прымо́рак, прумо́рак, прімо́рок, пры́морок, пры́морочэк ’тое, што прымуравала, прыбудавала; выступ (радзей выемка), карніз печы, на якім можна сядзець або ставіць, класці што-небудзь; выступ на бакавой сценцы печы, па якім залазяць на печ; ляжанка, тапчан пры печы як яе частка’ (ТСБМ, Інстр. 1, Шушк., Янк. 2, Лексика Пол., З нар. сл., Шатал., Нар. словатв., Жд., Сл. ПЗБ; маладз., дзятл., стаўб., слуц., ЛА, 4; ПСл). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне ад мур (гл.). Параўн. аналагічнае ўкр. при́мурок ’карніз печы; каменная прыбудова; бакавая сцяна ганчарнай печы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пы́са ’ніжняя частка галавы жывёліны (з губамі і ноздрамі)’; груб. ’твар’ (ТСБМ, Сцяшк.), ’мыса ў каровы, цяляці’ (ЛА, 1; Бяльк., Мат. Гом.), ’храпа ў каня’ (ЛА, 1; Бяльк.), ’морда’ (Некр., Ян., Растарг.), пы́сы ’канец морды з губамі’ (Шат.; чэрв., Сл. ПЗБ), параўн. укр. пи́сьо ’тварык’. Хутчэй за ўсё, адваротны дэрыват ад пы́сак, пы́ска (гл.), пад уплывам мы́са ’морда свойскай жывёлы’ (гл.); бадай, не звязана з усх.-славац. pusa (< польск. buzia, балг. бу́за, карпатызм, гл. Клепікава, Исслед. по слав. диал., 5, 208).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Распасце́рціся ’раздацца, раздзьмуцца, раскрыцца, заняць сабой шырокі абшар, шырока сесці або легчы’, ’натапырыцца’ (ТСБМ; шчуч., Сл. ПЗБ; Бяльк.), распасцірацца ’гаварыць многа’ (Растарг.), фіксуецца ў XVI ст. ст.-бел. розъпостри (Карскі, 1, 95). Параўн. польск. rozpostrzeć, rospościerać ’сцяліць’, славен. razprostirati, razprostreti ’тс’, ’распасціраць’. Паводле Брукнера (522), каранёвая частка ў славянскіх мовах часцей за ўсё ў спалучэнні з прыстаўкай *pro‑, параўн. прастора, прасцерці (гл.), з чаргаваннем галосных асновы (< *stre‑, *ster‑, *stor‑, *stъr‑ і інш.), сюды ж распастыры́ць ’распасцерці’ (Сцяц.), распастры́ць ’разаслаць, разгладзіць’ (Сцяшк. Сл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

акты́ў

(лац. activus = дзейны)

1) найбольш дзейная, ініцыятыўная частка арганізацыі, калектыву;

2) вартасць наяўнай і даўгавой маёмасці, што належыць прадпрыемству (проціл. пасіў 2);

3) перавышэнне грашовых даходаў краіны, атрыманых з-за мяжы, над яе замежнымі расходамі (проціл. пасіў 3);

4) перан. поспехі, дасягненні, перавагі каго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

блок​1

(англ. block)

1) прыстасаванне для пад’ёму грузаў у выглядзе кола з выемкай па акружнасці і перакінутым цераз яго канатам;

2) вузел машыны з некалькіх аднолькавых элементаў;

3) штучна зробленая з бетоннай сумесі будаўнічая пліта;

4) комплекс будынкаў аднолькавага прызначэння, а таксама частка якой-н. пабудовы.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

пасі́ў

(лац. passivus = нядзейны)

1) менш дзейная, менш ініцыятыўная частка арганізацыі, калектыву;

2) сукупнасць даўгоў і абавязацельстваў прадпрыемства (проціл. актыў 2);

3) перавышэнне грашовых замежных расходаў краіны над яе даходамі, атрыманымі з-за мяжы (проціл. актыў 3);

4) тое, што складае адмоўны бок якой-н. з’явы, справы.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

сцэ́на

(лац. scaena, ад гр. skene)

1) спецыяльная пляцоўка, на якой адбываюцца спектаклі, прадстаўленні;

2) тэатр, тэатральная дзейнасць (напр. майстры сцэны);

3) частка дзеяння, эпізод у п’есе, літаратурным творы, карціне мастака, кінафільме;

4) рэзкая, вострая размова (напр. сямейная с.);

5) перан. арэна дзейнасці (напр. сысці са сцэны).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

га́фель

(гал. gaffel)

1) драўляны брус, прымацаваны адным канцом да верхняй часткі мачты, а другім падвешаны пад вуглом да яе, каб было зручней мацаваць косы парус;

2) частка ствала ясеня або клёна, з якой вырабляюць фанеру.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

грыф​2

(ням. Grifï)

1) доўгая, вузкая частка струнных музычных інструментаў, да якой у час ігры прыціскаюць струны;

2) дзяржанне шаблі, шашкі і іншай халоднай зброі;

3) стальны прут атлетычнай штангі, на які надзяваюцца шары, дыскі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

нантрані́т

(фр. nontronite, ад Nontron = назва горада ў Францыі)

мінерал з трохслойнай структурай тыпу 2:1, член ізаморфнага рада мінералаў групы мантмарыланіту, у якім алюміній актаэдрычнага слоя замешчаны трохвалентным жалезам, а частка крэмнію ў тэтраэдрах — алюмініем.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)