1.што. Скончыць пячы; пекучы, давесці да поўнай гатоўнасці. Дапячы хлеб.
2.чаго. Спячы дадаткова. Дапячы бліноў.
3.перан.; каму і без дап. Нашкодзіўшы, надакучыўшы чым‑н., вывесці з раўнавагі; даняць. Ляшчэню так і парывала дапячы чым-небудзь Вабейку — няхай хоць бы перад сваімі прыяцелямі не крывіў душой, не хітраваў.Хадкевіч./убезас.ужыв.Столькі дакораў і ўшчуванняў, столькі непрыемнасцей! Усім дапякло, надакучыла.М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́зомнареч., разг.
1.(одновременно, вместе) адначасо́ва, ра́зам;
ра́зом пошли́ в шко́лу ра́зам (адначасо́ва) пайшлі́ ў шко́лу;
2.(в один приём) зара́з;
проче́сть всё ра́зом прачыта́ць усё зара́з;
3.(сразу, мгновенно) адра́зу;
ра́зом поко́нчить с че́м-л. адра́зу ско́нчыць з чым-не́будзь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дары́ць1, дару, дорыш, дорыць; незак.
1.што. Даваць у якасці падарунка, аддаваць бязвыплатна. Дарыць кветкі. □ Падарункі, вядома, могуць быць розныя. Гэта ўжо ў залежнасці ад матэрыяльных магчымасцей таго, хто дорыць.Лынькоў.Дзяўчаты з усмешкай Дарылі [салдатам] букеты.Танк.
2.каго. Даваць каму‑н. падарунак, падарункі; абдорваць. Дарыць маладых.//чым. Даваць каму‑н. міласціну. [Марыля:] Чым больш на жабраку торбаў, тым лепш такога дораць.Купала.
дары́ць2, ‑рыю, ‑рыеш, ‑рые; зак., што.
Скончыць рыць; вырыць да канца ці да якога‑н. месца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ушало́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што, без дап. і здадан.сказам.
1.Разм. Зразумець, уцяміць; скеміць. [Тамара] ўслухоўвалася ў гаворку салдат, але, мусіць, таму, што нямецкую мову разумела з пятага на дзесятае, нічога не магла ўшалопаць.Сабаленка.
2.Абл. Узяць, убіць сабе ў галаву. — Ой, ой, які ты дзіўны! — не даючы сыну скончыць, перабіла яго Тадося. — І што ты ўшалопаў сабе? Прыдатны не аддасць за ця-а-бе-э дачкі?.. Хай яшчэ падзякуюць богу, што мы цябе згодны жаніць з ёю.Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
міну́лаен. das Vergángene (sub), Vergángenheit f -;
сла́ўнае міну́лае rúhmreiche Vergángenheit;
у далёкім міну́лым in férner Vergángenheit;
у недалёкім міну́лым in jüngster Vergángenheit;
усё гэ́та ў міну́лым das álles gehört der Vergángenheit an;
ско́нчыць з міну́лымéinen Strich únter die Vergángenheit [das Vergángene] zíehen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
complete
[kəmˈpli:t]1.
adj.
1) по́ўны, цэ́лы
complete set of works — по́ўны збор тво́раў
2) уве́сь, уся́, усё; цэ́лы
to devote a complete day to studies — прысьвяці́ць цэ́лы дзень наву́цы
3) ско́нчаны, зро́блены
4) по́ўны, абсалю́тны
a complete surprise (happiness) — по́ўная неспадзе́ўка
2.
v.t.
1) зако́нчыць, ско́нчыць, завяршы́ць
2) дапо́ўніць, укамплектава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
перашко́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак.
З’явіцца перашкодай для каго‑, чаго‑н.; не даць магчымасці здзейсніць што‑н.; не дапусціць чаго‑н. Скончыць інстытут перашкодзіла вайна. □ Цяжкая рана, атрыманая ў баях пад Керчу, перашкодзіла жанчыне застацца ў марскім флоце пасля вайны.Кулакоўскі.Хто перашкодзіць нам прабіць камення грань І долю казачную выткаць?Танк.[Насця:] — У вас тут гамонка, здаецца, вельмі душэўная была. Прабачце, калі перашкодзіла.Мележ.Андрэй Шыбянкоў, цяжка аддыхваючыся, вярнуўся назад з пахмурным выглядам чалавека, якому перашкодзілі зрабіць хоць і жорсткі, але высокасправядлівы ўчынак.Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. і чаго. Узяць яшчэ нейкую колькасць да поўнай меры. Дабраць вады ў каструлю.
2.Скончыць набор (кнігі, артыкула і пад.). Дабраць часопіс.
3. Выбіраючы, знайсці, падабраць патрэбнае, прыдатнае, адпаведнае чаму‑н. Дабраць ключ да замка. Дабраць чаравікі да пары. □ Чорт не адны лапці стаптаў, пакуль такую пару дабраў.З нар.
•••
Ладу не дабраць — не знайсці выхаду з якога‑н. становішча.
Розуму не дабраць — не магчы знайсці рашэння якога‑н. пытання, не ведаць, што рабіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АМАНІМІ́Я
(ад грэч. homōnymia аднайменнасць),
гукавое супадзенне адзінак (марфем, слоў, словазлучэнняў), якія адрозніваюцца паміж сабой значэннем. Усе амонімы-словы падзяляюцца на тыпы: лексічныя (маюць поўнае гукавое супадзенне ва ўсіх формах і адносяцца да адной часціны мовы, напр., «нота» — ‘дыпламатычны дакумент’ і «нота» — ‘муз. знак’), фанетычныя — амафоны, марфалагічныя — амаформы. Адрозніваюць поўную і частковую аманімію.
Поўныя лексічныя амонімы супадаюць ва ўсіх граматычных формах («заранка» — ‘зорка’ і «заранка» — ‘птушка’), пры частковай аманіміі адно са слоў цалкам (ва ўсіх формах) супадае па гучанні з часткай формаў інш. слова ці з адной яго формай («вечарам» — прыслоўе і «вечарам» — назоўнік мужч. роду адз. л. творнага склону). Да частковай адносяць прыставачную аманімію («дапісаць» — ‘поўнасцю скончыць пісаць’ і «дапісаць» — ‘запоўніць старонку’), супадзенне формаў аднаго з трыванняў розных дзеясловаў («прамакаць» ад «прамакнуць» і ад «прамокнуць») і г.д. Амонімы ўзнікаюць у мове ў выніку страты сэнсавай сувязі паміж асобнымі значэннямі (у т. л. пераноснымі) мнагазначных слоў («каса» — ‘прылада працы’, «каса» — ‘заплеценыя валасы’, «каса» — ‘вузкая пясчаная паласа’), у выніку дзеяння фанет. законаў мовы (аглушэння зычных на канцы слова: «мох» — ‘расліна’ і «мог» — ад дзеяслова «магчы»), гукавога супадзення розных слоў («міна» — ‘выраз твару’ і «міна» — ‘снарад з выбуховым рэчывам’) і інш. Ад амонімаў трэба адрозніваць амографы.