Verbum

Ба́біч ’падобны да бабы мужчына’ (Бяльк.), ’дзіця жанчыны, якая ўжо бабіла, была бабкаю-павітухаю’ (Бяльк., Янк. III, Шат., Жд.). Утварэнне суфіксам ‑іч (усх.-слав. ‑ičь < прасл. ‑iti̯ь) ад ба́ба ’баба’, ’баба-павітуха’. Параўн. падобныя назвы: рус. ба́бич ’бабнік’, укр. ба́бич лавелас, бабнік’, ’самец страказы’.

Берало́з ’ракіта, Salix fragilis L.’ (Яшкін). Назвы для Salix часта маюць у другой частцы *‑loza, *‑loz. Параўн. бел. вербалоз, укр. верболіз, верболоз, верболоза, краснолоз, чернолоза, чорнолоз і г. д. Мяркуем, што бел. берало́з — гэта скажонае вербалоз (вербало́з > *бервалоз > берало́з), у якім адбыліся метатэзы зычных.

Валася́нка ₁ ’сіло’ (Шатал.). Да валасяны.

Валася́нка ₂ ’ядавіты грыб’ (Мат. Гом.). Назва звязана з павер’ем, быццам у грыбе жывуць вельмі шкодныя чарвякі-валасні, якія і выклікаюць хваробу, атручванне.

Валася́нка ₃ ’травяны матрац’ (Мат. Гом.). Да валасень ₄ ’моцная высокая трава’, валасяны (ад назвы травы).

Вастрэ́ц (бат.) ’вастрэц’ (БРС). Рус. остре́ц, у Даля: остре́ц, востре́ц ’Carex caespitosa; Elymus pseudoagricum’. Да во́стры паводле характару расліны. Параўн. апісанне Carex (Нейштадт, Определитель, 139–140). Чэш. ostřice, польск. ostrzyca (гл. Махэк₂, 421). Параўн. і назвы для Carex, якія прыводзіць Макавецкі (Sł. botan., 80–83).

Ваўчу́г ’расліна стальнік, Ononis arvensis L.’ (БРС, Кіс., Гарэц.), таксама ваўчу́к, ваўчу́га, укр. вовчу́г. Бясспрэчна, ад воўк (матывацыя можа быць рознай: расліна пакрыта валаскамі, мае моцныя корані). Параўн. назвы для Ononis ва ўкр. мове: плугодержка, стальник, вовча, вовчак, вовче зілля, вовк і г. д.

Вятры́ла ’ветразь’ (КСТ). Хутчэй за ўсё, як і ўкр. вітрило (Шаўчэнка), запазычана з рускай мовы. Рус. ветрило са ст.-слав. вѣтрило; параўн. балг. дыял. ве́трило, ветри́ло ’парус, ветразь’. Рус. дыял. назвы тыпу смал. ветри́ло ’прыстасаванне для аховы стога ад ветру’ сюды непасрэдна не адносяцца.

Дзясна́ ’дзясна’. Параўн. рус. десна́, укр. я́сни, польск. dziąsna, серб.-харв. де̑сна і г. д. Прасл. *dęsn‑, магчыма, ад і.-е. назвы зуба (літ. dantìs, ст.-інд. dant‑, лац. dens і г. д.). Бернекер, 1, 190; Фасмер, 1, 506; Трубачоў, Эт. сл., 5, 26–27.

◎ Кулі́на ₁ ’спакойная затока ў рацэ’ (Жд. 3). Да кулѣ ₂ (гл.).

◎ Кулі́на ₂ ’майнік двухлісты, Majanthemum bifolium L.’ (Кіс.). Да каліна (гл.), назва якой суадносіцца з чырвоным колерам яе ягад. Майнік характарызуецца тым жа колерам. Параўн. яго сінанімічныя назвы: заячча кроў, перац (Кіс., 80).

◎ Ківіня́ ’качарга’ (Шатал.). Гіпотэза аб балтыйскім паходжанні слова абапіраецца на лат. t$ver©s ’круглая палка з зубчастым жалезам і ражкамі’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 114). Цікава, што літ. kivynas значыць ’апалонік (біял.)’, што, магчыма, сведчыць аб кальцы з балтыйскага для назвы апалоніка (гл. апалонік ₂).

◎ Мылі́са ’меліса аптэчная, Melissa officinalis L.’ (стол., Анох.). Праз укр. меліса ці польск. melisa ’тс’ з лац. навуковай назвы melissa (у класічнай латыні называецца apiasłrum, якое ў чэш.^Т польск. мовах існуе ў выглядзе калькі: чэш. rojovtiik, vcelnik, польск. rojownik, pszczelnik) < ст.-грэч. μέλισσα ’пчала’.