◎ Няўздо́лець ’хварэць; быць не ў стане, не змагчы’ (Гарэц., Сержп., Шат., Касп., Сл. ПЗБ), няўздо́ліць ’быць нездаровым’ (Грыг., Нас.), неўздалець ’хварэць, быць не ў стане’ (Нас.), сюды ж неўздалека, неўздаляка ’слабасільны’ (Касп., Панюціч, Лексіка, 82), няўздо́лы ’фізічна слабы, нядужы’ (Панюціч, там жа). Да рэдкага ўздо́лець ’змагчы, быць у сілах’ (Нас.). З прэфіксам у з‑ (*vъz‑), часцей выступае варыянт здолець (гл.), параўн. нездалека (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
fail2[feɪl]v.
1. пацярпе́ць няўда́чу, не здо́лець;
We failed to arrive on time. Мы не здолелі прыехаць у час.
2. правалі́ць экза́мен; правалі́цца на экза́мене
3. псава́цца;
The engine failed. Матор сапсаваўся.
4. слабе́ць;
His sight is failing. У яго слабее зрок.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
змагчы́, змагу, зможаш, зможа; пр. змог, змагла, ‑ло; зак., звычайназінф.
Здолець зрабіць што‑н. — Стаць разведчыцай ты зможаш у любы момант, калі гэта спатрэбіцца.Шамякін.Дрэвы забылі пра буры і страты, Раны свае загаіла зямля. Толькі нічога забыць не змагла ты, Памяць мая!Танк.// Атрымаць магчымасць зрабіць што‑н. Далёкая мілая мама, Я знаю — каб толькі змагла, Не зёлкамі ты, а рукамі Бяду б ад мяне адвяла.Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адо́лець ’асіліць’ (Шат.), адалець ’тс’ (Яруш.), ст.-рус.одолѣти, ст.-чэш.odolati, ст.-слав.одолѣти, серб.-харв.одо̀љети, славен.odoleti ’тс’ да дол (гл.). Не трэба змешваць са здолець, здольны (гл.) (< доля). Апошняя група лексем толькі беларуска-ўкраінска-польская (гл. Мартынаў, Лекс. балтызмы, 26). Гэтыя дзве групы традыцыйна ўзводзяць да адной. Бернекер (1, 206) праз рус.одолить ’выдзеліць’ намагаецца іх звязаць, але не пераканаўча. Ст.-бел.одолѣти ’задаволіць’ (1595) (Нас. гіст.), магчыма, вынік семантычнай кантамінацыі.
to overcome all difficulties — пераадо́лець усе́ ця́жкасьці
2) зьнясі́льваць, мардава́ць
overcome by weariness — змардава́ны, зьнясі́лены сто́май
3) бянтэ́жыць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Су́здаль ’высокі нязграбны падлетак’ (кіраў., Нар. сл.), су́здыль ’сухі, танклявы чалавек’ (Бяльк.). Няясна; магчыма, аддзеяслоўны дэрыват ад суздо́ліць < здо́лець (гл.); першапачаткова, верагодна, у іранічным ужыванні. Трубачоў (Труды 1, 304) лічыць выпадковым фармальнае супадзенне з назвай горада рус.Суздаль (для якой прапануецца этымон *суздаль ’глінабітнае або цаглянае збудаванне’, параўн. ст.-слав.създати ’збудаваць’) і мяркуе пра балтыйскае паходжанне з формы, блізкай да літ.sausuõlis ’сухое дрэва’, што таксама няпэўна. Не выключаю ўтварэнне на базе шырока вядомых на ўсходзе Беларус! назваў гандляроў-разносчыкаў суздала, суздальцы, што паходзілі ад назвы горада.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
manage[ˈmænɪdʒ]v.
1. кірава́ць; кантралява́ць
2. спраўля́цца (з чым-н./кім-н. без дапамогі); дава́ць ра́ды;
She can’t manage the children. Яна не спраўляецца з дзецьмі.
3.здо́лець; удава́цца;
He managed to catch the last train. Ён здолеў паспець на апошні цягнік.
4. ашча́дна тра́ціць (грошы, час);
Managing your time is very important. Умець не марнаваць час вельмі важна.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
succeed[səkˈsi:d]v.
1. дабіва́цца, дасяга́ць мэ́ты;
succeed in one’s career зрабі́ць до́брую кар’е́ру
2. квітне́ць, рабі́ць по́спех
3. суме́ць зрабі́ць (што-н.);
succeed in doing smth.здо́лець зрабі́ць што-н.
4. быць перае́мнікам, атры́мліваць у спа́дчыну;
succeed to the throne заня́ць трон (пасля́ ба́цькі)
5. ісці́ (за чым-н.);
Day succeeded day. Дзень ішоў за днём.
♦
nothing succeeds like success за по́спехам ідзе́ по́спех
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
1. Задаволіцца тым, што ёсць; знайсці выйсце са становішча, абмяжоўваючыся наяўнымі сродкамі. Ды зрабілі хлопцы з толкам, абышліся без вяроўкі: паяскі свае сабралі, у адзін усе звязалі.Дубоўка.//Здолець пражыць без каго‑, чаго‑н., не выкарыстаць каго‑, чаго‑н. Бацька, дзед і прадзед ўмелі іграць на скрыпцы і былі скамарохамі для ўсяе акругі. Ніводнае вяселле без іх не абышлося.Гарэцкі.
2. Так ці інакш паставіцца да каго‑, чаго‑н., выявіць пэўныя адносіны. Абысціся па-людску. Ветліва абысціся. □ Тут дзед пачаў пералічаць усе здарэнні, дзе з сялянамі абышліся несправядліва.Колас.
3. Выклікаць пэўныя расходы, страты; каштаваць. Перавозка грузаў абышлася ў 50 рублёў. □ Маёрава смерць дорага абышлася немцам.Гурскі.
4. Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца. Андрэй быў рады, што ўсё абышлося шчасліва.Шахавец.[Шафёр:] — Добра, што ўсё так абышлося.Кулакоўскі.
•••
Абысціся ў капейку (капеечку) — дорага каштаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Падужаць, перамагчы, адолець, узяць верх над кім‑, чым‑н.; справіцца з кім‑, чым‑н. Пачуў [Васіль], як брыдкая млоснасць кволіць рукі, ногі, усяго. Стараўся адужаць яе.Мележ.Што нам мяцеліца, Вецер і сцюжа? Што маладосць нашу Зможа адужаць?А. Александровіч.// Авалодаць якім‑н. рамяством, умельствам. [Дзед:] — Малады яшчэ ты дужа падымаць у кузні молат. Рамяство маё адужаць — гэта іншая размова.Дубоўка.
2. Змагчы, здолець. Конь такі, што гадай, ці адужае прывалачы столькі лесу.Мележ.[Гіляр:] — Я згодзен ісці пехатой да самых Бацяновіч і несці на сябе столькі арэхаў, колькі адужаю, абы ў нас сталася так, як тут.Дубоўка.
адужа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; заг. адужа́й; зак.
Набрацца сілы; ачуняць пасля хваробы. Мы адлятаць гатовы ў родны край, Туды, дзе адужалі нашы крылы.Барадулін.Каб адужалі дрэўцы, Каб цешыліся сэрцы, Калі там зашуміць здалёк Зялёны хвойнік ці гаёк.Лужанін.Некалькі месяцаў Марыля жыла ў эвакуацыі, пакуль трошкі адужаў сынок.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)