здо́лець, -ею, -ееш, -ее; зак.

1. з інф. Быць у стане зрабіць, выканаць што-н.

Я здолею рашыць гэту задачу.

2. з інф. Атрымаць магчымасць зрабіць што-н. пры пэўных абставінах.

Учора я не здолеў паехаць.

3. каго-што. Адолець, асіліць.

Агульнымі намаганнямі ўсё можна з.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

здо́лець

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. здо́лею здо́леем
2-я ас. здо́лееш здо́лееце
3-я ас. здо́лее здо́леюць
Прошлы час
м. здо́леў здо́лелі
ж. здо́лела
н. здо́лела
Загадны лад
2-я ас. здо́лей здо́лейце
Дзеепрыслоўе
прош. час здо́леўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

здо́лець сов.

1. (што) суме́ть, смочь; спра́виться (с чем);

я здо́лею рашы́ць зада́чу — я суме́ю (смогу́) реши́ть зада́чу, я спра́влюсь с зада́чей;

2. (получить возможность что-л. сделать) смочь;

учо́ра я не ~леў пае́хаць — вчера́ я не смог пое́хать;

3. (каго, што) одоле́ть; покори́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здо́лець

1. (быць у стане зрабіць што-н.) können* vt; imstánde [im Stánde] sein (+ inf);

2. (атрымаць магчымасць) die Möglichkeit háben (+inf);

3. (адолець, здужаць) fértig bríngen*, zustánde [zu Stánde] bríngen*, bewältigen vt, überwínden* vt (перашкоду і г. д.);

4. разм. (авалодаць) bewältigen vt, méistern vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

здо́лець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее і здале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. з інф. Быць у стане зрабіць, выканаць што‑н. [Таня] ведала; каб яна здолела расказаць усё шчыра бацьку, ёй адразу было б лягчэй, яна адразу адчула б сябе дома. Шамякін. Вее крыл узмах На прасторы сінім, Мы пракласці шлях Здолеем, асілім. Пушча.

2. з інф. Атрымаць магчымасць зрабіць што‑н. пры пэўных абставінах. Цяпер, стоячы над калонамі людзей, чалавек здолеў сказаць моцныя словы пра задачы і патрэбы ўсіх тых, што сабраліся тут. Чорны. — У нас сёння на які сеанс білеты? На дзесяць трыццаць? Ну дык вось, я не здолею пайсці. Васілёнак.

3. каго-што. Адолець, асіліць, змагчы. Мілая моладзь, слаўная моладзь Нашай бязмежнай краіны! Горы і мора можаш ты здолець, Сэрцам расплавіць ільдзіны. Купала. // перан. Цалкам завалодаць (пра фізічны стан). У палатцы пад ялінай Сон здалеў, схіліў Марата, Задрамаў, заснуў хлапчына. Шушкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Здо́лець, здале́ць ’магчы, змагчы’. Параўн. до́ліць ’перамагаць’ (Нас.). Рус. пск. сдолять, сдолить ’перамагчы’, пск., цвяр., дан. здо́лить, смал., прыбалт. вздо́леть ’тс’, укр. здола́ти, здолі́ти ’перамагчы’, польск. zdoleć ’змагчы’, чэш. zdolati, zdoliti ’змагчы, перамагчы’, славац. zdolať ’тс’. Ст.-рус. съдолѣти ’перамагчы, умацавацца’ (XIV ст.). Прасл. (паўн.) sъ‑doliti, *sъdolěti — прэфіксальны адыменны дзеяслоў з коранем dol‑ (гл. дол) і значэнне ’змясціць унізе — паваліць’, адкуль перан. ’перамагчы’ (параўн. рус. одолеть, укр. подолати ’тс’) > ’змагчы’. Трубачоў, Эт. сл., 5, 62; Трубачоў, Дополн., 1, 525 (доли́ть ’перамагаць’, doliti). Іначай менш верагодна: ад доля праз значэнне ’дзяліць’ Бернекер, 1, 206–207; Фасмер, 1, 525; Слаўскі, 4, 63; Брукнер, 92; Голуб-Копечны, 104. Яшчэ іначай: да і.-е. кораня *dher‑ ’трымаць’, ’падтрымліваць’, Махэк₂, 123. Але Покарны (1, 252–253) не ўказвае фармацый на ‑l‑ з гэтым коранем; таму патрэбна дадатковая аргументацыя.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

здале́ць сов., см. здо́лець

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

суме́ть сов. здо́лець, змагчы́, патра́піць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здале́ць,

гл. здолець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аго́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Купіць, набыць што-н. з цяжкасцю.

А. кватэру.

2. Справіцца з чым-н.; здолець зрабіць што-н.

А. работу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)