Verbum

анлайнавы слоўнік

То́ра

(ст.-яўр. Tora = вучэнне)

першая частка Бібліі (Пяцікніжжа) у яўрэяў, а таксама пергаментны скрутак з гэтым тэкстам, які захоўваецца ў сінагозе як прадмет рэлігійнага культу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тэ́зіс

(гр. thesis)

1) сцверджанне, якое патрабуе абгрунтавання;

2) палажэнне, якое коратка перадае адну з асноўных думак лекцыі, даклада;

3) літ. слабая частка стапы (параўн. арсіс).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фра́за

(гр. phrasis = выраз)

1) інтанацыйна аформленае спалучэнне слоў, якое выказвае думку;

2) перан. напышлівы, беззмястоўны выраз (пустая ф.);

3) невялікая і адносна закончаная частка мелодыі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

эшало́н

(фр. échelon)

1) частка размешчанага ў глыбіню баявога парадку войск або паходнай калоны;

2) чыгуначны састаў або іншы транспартны сродак для масавых перавозак спецыяльнага прызначэння.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Біч. Рус. бич, укр. бич, польск. bicz, чэш. bič, ст.-слав. бичь, балг. бич, серб.-харв. би̏ч і г. д. Прасл. bičь ’тс’. Утварэнне суфіксам *‑č‑ ад дзеяслова biti ’біць’. Бернекер, 56; Фасмер, 1, 169; Слаўскі, 1, 31; Махэк₂, 53. Ад біч вытворныя: бічу́г, бічу́к ’біч, пуга’ (Бяльк.), бічу́к ’частка цэпа, якой б’юць па снапах’ (Нас.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вайе́ ’галоўная частка сахі ад ручак да ярма’ (Выг. дыс.). Рус. воё ’дышаль’, укр. воє, війя, польск. oje, в.-луж. памянш. wojko, н.-луж. wojo, чэш. oj, voj, ст.-чэш. oje, славац. oje, балг. ои́ще, серб.-харв. oje ’тс’. Прасл. *oje. І.‑е. паралелі: грэч. οιήιον ’стырно’, ст.-інд. īṣá’, хец. hi̮šša‑ ’тс’ (Фасмер, 1, 331; Рудніцкі, 1, 422).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Вечары́цца ₁, мсцісл. вічарі́цца ’пазніцца’ (Бяльк.) утворана ад вечар (гл.) ’частка сутак, якая папярэднічае ночы’, па ўзору пазні́цца (той самы канчатак); перанос семантыкі грунтуецца на тым факце, што вечар — позняя пара сутак, бо перад ім (пасля дня) ёсць надвячорак са змрокам; параўн. рус. кастр. ве́чере ’вельмі позна’, калуж. вечере́е ’пазней вечарам’.

Вечары́цца ₂ ’цямнець’ (Нас.). Да вечарэ́ць (< večerěti > večeriti).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Візі́р ₁ ’відашукальнік (у фота- і кінаапараце)’; ’частка прыцэльнага прыстасавання з вузкай шчылінай’; ’прылада для візіравання’ (КТС, БРС). Паходзіць з рус. визир < ням. Visier ’мішэнь’ (Фасмер, 1, 313) < лац. visus ’від, выгляд’.

Візі́р ₂ ’міністр, высокі саноўнік у Турцыі і іншых мусульманскіх дзяржавах’ (БРС). Паходзіць са ст.-рус. формы визирь < араб.-тур. väzir. Гл. Фасмер, 1, 313.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кікімо́ры ’чалавекападобныя істоты, нячысцікі жаночага полу’ (Нік., Няч.). Звычайна гэта слова разглядаецца як складанае. Першая частка да прасл. kyka, kykati або літ. kaũkas ’чорт’ (Бернекер, 1, 676; Фасмер, 2, 231), а другая — прасл. mora (серб.-харв. мо̀ра ’начная пачвара’, славен. móra ’тс’, чэш. můra ’тс’, польск. mora ’тс’ (Бернекер, 2, 76; Фасмер, 2, 232). Вельмі праблематычна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Моўчкі ’нічога не гаворачы’, ’паціху’, ’тайком’, ’пакорліва’, ’не пратэстуючы’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк., ТС; КЭС, лаг.), моўчачкі, моўчыкі ’тс’ (петрык., З нар. сл.; Ян.), ст.-бел. мовчки — прыслоўе ў форме Т. скл. мн. л. о‑асноў (‑кы > ‑кі), утворанае ад наз. маўчок (< мовчокъ). Сюды ж моўчыкі ’асобная частка ў дзіцячай гульні ў скокі, калі трэба маўчаць’ (ТС). Да маўча́ць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)