адзін з відаў крымінальнага пакарання ў праве Рэспублікі Беларусь і некаторых краін СНД, а таксама мера ўздзеяння, якая выкарыстоўваецца камісіямі па справах непаўналетніх і таварыскімі судамі. Як мера пакарання заключаецца ў публічным выказванні судом грамадскага ганьбавання вінаватаму з давядзеннем пра гэта да ведама грамадскасці праз друк або інш. спосабам. Назначаецца судом як асн. мера пакарання за малазначныя злачынствы, і з’яўляецца мерай выхаваўча-папераджальнага ўздзеяння. Камісія па справах непаўналетніх можа вынесці грамадскае ганьбаванне бацькам і асобам, якія іх замяняюць, пры няправільных адносінах да дзяцей, злосным невыкананні абавязкаў па выхаванні дзяцей, а таксама ў сувязі з правапарушэннямі іх непаўналетніх дзяцей. Таварыскі суд прымяняе грамадскае ганьбаванне да асоб, вінаватых у правапарушэннях і інш. правіннасцях, разгляд якіх аднесены да кампетэнцыі таварыскіх судоў.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
про́пускм.
1. Versäumen n -s, Dúrchlassen n -e; Versäumnis f -, -se;
2. (апусканне) Áuslassen n -s;
3. (прабел) léere [fréie] Stélle, Lücke f -, -n;
4. (упуск) Dúrchlass m -es;
камерц.про́пуск тава́ру праз мы́тню [праз мяжу́] Zóllabfertigung der Wáre;
5. (дакумент) Passíerschein m -(e)s, -e, Éinlass¦schein m;
пастая́нны про́пуск ein generéller Passíerschein;
ра́завы про́пуск ein éinmaliger Passíerschein;
транзі́тны про́пуск Dúrchfuhrschein m, Transítschein m;
6.вайск. (пароль) Lósung f -, -en, Féldruf m -(e)s, -e, Paróle f -, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
прабі́цца
1. dúrchdringen*vi; dúrchschimmern vi, schímmern vi (церазшто-н. durch A) (абпромніі г. д.); sich dúrchhauen*, sich dúrchschlagen* (вайск.);
прабі́цца праз нато́ўп sich durch die Ménge drängen; sich (D) den [éinen, séinen] Weg durch die Ménge báhnen;
2.перан. sich dúrchsetzen; sich (D) Bahn bréchen* (пракласцісабедарогу); sich (D) Géltung verscháffen (дамагчысяпрызнання);
3.разм. (прамучыццанадчым-н.) sich (áb)plágen, sich ábrackern (mit D);
4. (прарасліны) (áuf) spríeßen*vi (s), heráuskommen*vi (s)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
смяя́цца láchen vi;
смяя́цца да ўпа́дуразм. sich hálbtot láchen, sich vor Láchen wälzen; sich vor Láchen áusschütten;
смяя́цца да слёз Tränen láchen;
смяя́цца праз слёзыúnter Tränen láchen;
смяя́цца зкаго-н., з чаго-н. über j-n, über etw. (A) láchen, sich über j-n, über etw. (A) lústig máchen, j-náuslachen;
смяя́цца спадцішка́ in sich hinéinlachen; sich (D) ins Fäustchen láchen;
◊
до́бра смяе́цца той, хто смяе́цца апо́шнімпрым. wer zulétzt lacht, lacht am bésten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Здзек ’зняважлівыя паводзіны’. Рус.зах.-бранск.зде́ки ’здзекі’. Параўн. рус.смал., пск., калін., зах.-бранск.здекаться ’свавольнічаць, насміхацца, здзекавацца’, алан.здекнуться ’ўперціся’, валаг.дековаться ’здзекавацца’. Рус.издеваться традыцыйна ўзводзіцца да jьz‑dě‑va‑ti‑sę з коранем dě‑, як у дзець (гл.), семантычна празц.-слав. выраз издѣти имѧ ’даць (утварыць) імя, мянушку’ (Зубаты, 1, 1, 93) ці праз сувязь з раздевать: ’зняважыць, зняўшы адзенне’ (Пізані, Paideia, 8, 1953, 2, 112). Ст.-слав.издѣꙗти (издѣти) азначала ’зрабіць, утварыць’, што з дадаткам значэння ’выносіць’ захавалася ў ц.-слав.издѣти, издѣвати. Значэнне ’рабіць, утварыць’ адлюстроўваецца не ў дзець, а ў іншых адгалінаваннях кораня dě‑ (гл. дзея). Але магчыма звязаць здзек і з іншым коранем, што мае значэнне ’ствараць’, *zьd‑ (гл. здань). Бел.здзек утворана з суфіксам ‑к‑ (як знак, язык, гл. Мейе, Études, 335–337) ад дзеяслоўнай асновы jьz‑dě‑ti ці zьd‑ě‑ti. (Фасмер, 2, 122; Шанскі, 2, И, 30).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сурма́1 ’хімічны элемент’, ’чорная фарба для валасоў, броваў і пад.’, сурмі́ць ’фарбаваць сурмой’ (ТСБМ). Празрус.сурьма ’тс’ з цюркскіх моў, параўн. тур., крым.-тат.sürmä ’сурма’ ад sür ’фарбавальнік’, тат.sørmä ’сурма’; гл. Фасмер, 3, 809 (з літ-рай). У народнай мове не распаўсюджана, параўн. іншыя назвы: антымон ’сурма’ (Некр. і Байк.), антымонія ’тс’ (Ласт.), параўн. таксама анцімонія, гл.
Сурма́2 ’старажытны народны музычны інструмент у выглядзе доўгай драўлянай трубы’ (ТСБМ), су́рма ’духавая труба’ (ЭШ), ’морда’ (Сл. рэг. лекс.), сурма́ч ’сігналіст, які падае сігнал сурмою, грае на сурме, трубач’ (ТСБМ), ст.-бел.сурма ’духавы музычны інструмент’ (Ст.-бел. лексікон), сурмач ’трубач’ (там жа). Укр.сурма́, рус.сурна́ ’тс’, славац.surma, surmita ’труба пастухоў авец’. Бел.сурма запазычана ў сярэдзіне XVII ст. са ст.-польск.surma (XVI ст.), якое празтур.surna з пярс.sūmāj ’святочная флейта’ (Булыка, Лекс. запазыч., 167). Гл. таксама ЕСУМ, 5, 480; Брукнер, 526; SWO, 714.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Інтарэ́с ’увага, цікавасць да каго-, чаго-н.’, ’імкненні, мэты; патрэбы’, ’карысць, сэнс’ (ТСБМ, Касп.), интэре́съ ’справа, патрэба’ (Нас.), інтэ́рас ’справа, дзелавая патрэба’, ’занятак гандлем; крама’ (ТСБМ), ’выгадная справа’ (Шат.), ’зацікаўленасць’ (Касп.). Ст.-бел.интересъ ’карысць, здзелка’ (1568 г.) запазычана з польск.interes; интересоватисе ’займацца фінансавай справай, старацца’ (1686 г.) < польск.interesować się (Булыка, Лекс. запазыч., 80, 81). Польск.interes ’інтарэс, зацікаўленасць’, ’справа’, ’гандлёвая справа’, ’карысць’ празням.Interesse узыходзіць да с.-лац.interesse ’мець важнае значэнне’, ’прымаць удзел’ (субстантыў ужываўся як юрыдычны тэрмін, адкуль значэнне ’выгада, карысць’), гл. Слаўскі, 1, 464. У рускую мову слова трапіла ў Пятроўскую эпоху праз польскую ці нямецкую з першапачатковым значэннем ’выгада, справа, карысць’ (Шанскі, 2, I, 97–98; Фасмер, 2, 136); значэнне ’ўвага, зацікаўленасць; займальнасць’ (1777 г.) пад уплывам франц.intérêt (Біржакова, Очерки, 261, 364). Бел.інтэ́рас паказвае на польскую крыніцу (параўн. семантыку, націск). Форма інтарэ́с замацавалася пад уплывам рускай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
культу́ра
(лац. cultura)
1) сукупнасць дасягненняў чалавецтва ў вытворчай, грамадскай і разумовай дзейнасці (напр. матэрыяльная к., духоўная к.);
масавая к. — разнавіднасць сучаснай камерцыйнай культуры, якая характарызуецца прымітывізмам, серыйнасцю і атрымлівае пашырэнне праз тэлебачанне, ілюстраваныя часопісы, відэа- і аўдыякасеты;
2) узровень развіцця якой-н. галіны гаспадарчага або духоўнага жыцця (напр. к. вытворчасці, к. мовы);
3) ступень адукаванасці, выхаванасці каго-н. (напр. чалавек высокай культуры);
4) вырошчванне якой-н. расліны, а таксама сама расліна, якая вырошчваецца (напр. к. лёну, кармавыя культуры).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
shoulder
[ˈʃoʊldər]1.
n.
1) плячо́n., плячу́к плечука́m.
2) лапа́тка f. (у мясно́й ту́шы)
3) узбо́чына f. (даро́гі, аўтастра́ды)
2.
v.i.
1) узва́льваць на пле́чы, абапіра́ць на плячо́
2) браць на сябе́(адка́знасьць, віну́)
3) прапі́хвацца, праштурхо́ўвацца, праціска́цца
He shouldered his way through the crowd — Ён праці́снуўся праз нато́ўп
•
- Shoulder arms!
- shoulder to shoulder
- turn a cold shoulder
- give a cold shoulder
- shoulders
- straight from the shoulder
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)