Ву́зак ’вузкі’ (Шат.), рус. у́зок, дыял. ву́зак (Растаргуеў, Бранск.), серб.-харв. у̏зак, славен. ózek. Прасл. ǫzъkъ — кароткая форма прым. (гл. вузкі ’тс’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вісельніца ’вісельня’ (Бяльк.), рус. арханг., смал. висельница, славац. viselnica, славен. visẹ̑łnice, балг. виселица. Утворана ад назоўніка ві́сельня (гл.) і суф. ‑n‑ica.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Насупор ’насуперак, напроціў’ (Шуба, Прысл., 138), балг. насупор ’напроціў, наадварот, наперакор’. Звязана з пе́рці, пру (гл.), параўн. славен. sôpər ’насустрач’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́вянь ’белая намаразь, якой пакрываюцца дрэвы зімой’ (навагр., Жыв. сл., 11). Рус. цвяр., наўг., калуж., пецярб. и́вень, калуж. ивеньё, славен. ȋvje, параўн. рус. индеве́ть, иневе́ть < *ивенеть. Гл. іней, віня. Славен.-усх.-слав. формы даюць магчымасць Трубачову (Эт. сл., 8, 236) рэканструяваць ранняе прасл. *jьvьnь. Слаўскі (1, 458), наадварот, лічыць формы з iv‑ пазнейшымі, прычым не выключае магчымасць кантамінацыі з *iva. Гл. Безлай, 1, 211.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гламяну́ць ’адкусіць вялікі кусок’ (Нар. сл., 29). Паводле Трубачова (Эт. сл., 6, 137: пад *gloměti) > роднаснае са славен. glométi ’быць жадным, настойліва вымагаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пако́йнік ’нябошчык’ (ТСБМ, Бяльк., Сцяшк. МГ). Рус. поко́йник, укр. покі́йнік, серб.-харв. по̀којнӣк, славен. pokojnik ’тс’. Суфіксальнае вытворнае ад пако́йны ’нябошчык’ < пакой 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́тчым ’айчым’ (Касп., Шат.). Рус. во́тчим, о́тчим, укр. вітчим, рус.-ц.-слав. отъчимъ, польск. ojczym, в.-луж. wótčim, чэш. otčim, славен. očim. Гл. айчым.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кукарэ́каць ’крычаць «кукарэку»’ (ТСБМ). Гукапераймальнае праславянскае ўтварэнне. Параўн. укр. кукурікати, рус. кукурекать, балг. кукуригам, серб.-харв. кукурѐкати, славен. kukorékati, польск. kokorykać, чэш. kokrhati ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нарубе́ц ’навыварат’ (круп., Нар. сл.). Да руб, рубец ’шво (у адзенні)’; мае адпаведнікі ва ўкр. наруби ’тс’, чэш. naruby ’тс’, славен. narȏbe ’навыварат, наадварот’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Насяле́нец ’жыхар’ (Сл. ПЗБ), населёнец ’наежджы’ (ТС), рус. дыял. населёнец ’пасяленец, каланіст’. Да насяліць, гл. сяліць; дакладная словаўтваральная паралель славен. naselje‑ пес ’пасяленец, каланіст’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)