Ланцэ́т ’невялікі хірургічны нож, востры з двух бакоў’ (ТСБМ). Паводле Крукоўскага (Уплыў, 88), прыйшло з рускай мовы. Аднак рэальна магло быць запазычана праз польскую мову. Першакрыніцай з’яўляецца франц.lancette ’тс’ < lance ’піка, дзіда’ < лац.lancea ’тс’ (Фасмер, 2, 458; Слаўскі, 4, 44).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
oszczep, ~u
м.
1.спарт.. кап’ё; дзіда;
rzut ~em — кіданне кап’я;
2. рагаціна
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
spear1[spɪə]n.
1.дзі́да, кап’ё; дро́цік, во́сці, гарпу́н;
catch a fish with a spear злаві́ць ры́бу во́сцямі;
catch a whale with a spear загарпу́ніць кіта́
2.pl.spears стрэ́лкі (раслін);
spears of the snowdrop plants па́расткі, стрэ́лкі падснежнікаў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
lance
[læns]1.
n.
1) дзі́даf., кап’ё n.
2) лянцэ́т -а m. (хірургі́чны)
2.
v.t.
1) прабіва́ць дзі́дай
2) разраза́ць лянцэ́там
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Пашчопка ’дрывотня’, ’месца, дзе рэжуць, колюць, а часам і складаюць дровы’ (Бір.; чырвонае., З нар. сл.). Да па‑ і шчапаць ’шчапаць лучыну’, ’калоць дровы’ (гл.), якое да прасл.ščep‑ (/skoi̯p‑/skei̯p‑Įskip‑). Параўн. роднасныя і.-е. паралелі: літ.skepsnė ’акравак’, skepeta, skepetas ’ануча’, ’хустка’, лат.škepele ’асколак’, ст.-грэч.σκάπτω ’рубаю’, ст.-в.-ням.skaft ’дзіда’ (Фасмер, 4, 503).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ратаўё (рытуўё) ’чаранок рыдлёўкі’ (Бяльк.), ра́туўя, рътаўё, рутаўё ’тс’ (віц., чашн., лёзн., мсцісл., ЛА, 2), ра́тва ’дзяржанне ў лапаце’ (лёзн., ЛА, 2), а таксама ратлі́ска (ратлі́ско) ’ручка ў вілах’ (Сл. рэг. лекс.), ра́тлішчо ’дзяржанне ў качарзе’ (карэліц., ЛА, 4). Параўн. укр.ра́тище ’дзіда’, ратови́ще ’дрэўка дзіды’, рус.ратови́ще ’тс’, якія адносяць да ратны, раць (гл.), параўн. Фасмер, 3, 448.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Píke
f -, -n пі́ка, дзі́да
von der ~ auf díenen — пачына́ць слу́жбу з ні́жніх чыно́ў, прайсці́ до́брую шко́лу
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
spear
I[spɪr]1.
n.
дзі́да, пі́ка f.
2.
v.t.
прабіва́ць дзі́дай
II[spɪr]
n.
сьцябло́n., асьце́нь -я m., асьцю́к -а́m., былі́нка f. (травы́, збо́жжа)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ГІСТАРЫ́ЗМ,
слова, што абазначае прадмет, з’яву ці паняцце, якія выйшлі з ужытку (напр.: «аршын», «гарнец», «грыўня», «дзіда», «кальчуга», «магнат», «піка», «саха», «соцкі», «стралец» і інш.). Асобную групу гістарызмаў складаюць словы, якія хоць і ўзніклі ў наш час, але не належаць да актыўнай лексікі, бо паняцці, што яны абазначаюць, сталі гісторыяй (напр.: «валвыканком», «камбед», «лікбез», «нарком», «нэп», «рэўком», «БелАПП» і інш.). У адрозненне ад архаізмаў гістарызмы не маюць сінонімаў у сучаснай бел. мове; выкарыстоўваюцца для стварэння каларыту пэўнай эпохі, узнаўлення рэальных гіст. абставін і мовы герояў у творах навук. і маст. Л-ры.