папрыганя́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
1. Гонячы, даставіць куды‑н. усіх, многіх. Папрыганяць кароў з пашы. // Прымусіць прыйсці, з’явіцца. Папрыганяць палонных.
2. Разм. Кіруючы чым‑н. рухомым, даставіць куды‑н. усё, многае. Папрыганяць машыны ў гараж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прысу́ха 1 ’каханая, любая’ (ТСБМ), ’прыгажуня, чараўніца’ (Мат. Гом.). Параўн. укр. присо́хнути ’адчуўшы сімпатыю, прыхільнасць да некага, надта пакахаць яго’, рус. дыял. прису́ха ’каханы чалавек; прыгажуня’, ’чараўніца’. Гл. наступнае слова.
Прысу́ха 2 ’злая (міфічная) істота’; ’звышнатуральная сіла’ (Інстр. 2, Мат. Гом.). Утворана ад прысушыць ’прыманіць варажбой, прымусіць каго-небудзь сохнуць ад кахання’ (ТСБМ, Сл. Брэс., Мат. Гом.), гл. сушыць. Параўн. рус. дыял. прису́ха ’прыварожванне, чараўніцтва; вядзьмарства’; укр. прису́шений ’прычараваны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напо́мніць, -ню, -ніш, -ніць; зак.
1. аб кім-чым, пра каго-што і без дап. Прымусіць каго-н. успомніць.
Н. пра сябе.
Н. аб мінулым.
2. каго-што. Здацца падобным на каго-, што-н.; нагадаць.
Гэты чалавек напомніў сябра.
|| незак. напаміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. напаміна́нне, -я, н. (да 1 знач.) і напамі́нак, -нку, м. Падзякаваць за н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́ліць¹, -лью, -льеш, -лье і -лію, -ліеш, -ліе; вы́лі; -літы; зак., што.
1. з чаго. Выдаліць, прымусіць выцечы адкуль-н. (вадкасць).
В. ваду з вядра.
2. перан. Даць выхад якім-н. пачуццям, выказаць.
В. гнеў на каго-н. В. усё, што было на душы.
3. Зрабіць шляхам ліцця, адліць.
В. звон з медзі.
|| незак. выліва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.
1. што. Прыціснуўшы, пашкодзіць; адцзяліць, адрэзаць.
А. пальцы дзвярыма.
2. што. Сцісканнем адцзяліць вадкасць.
А. тварог.
3. каго-што. Адцясняючы, прымусіць адысці, адступіць.
А. натоўп назад.
4. што. Націснуўшы, зрабіць адбітак на чым.-н.
А. след.
5. што. Зрабіць адбітак тэксту, малюнка; адцрукаваць (спец.).
А. карэктуру.
|| незак. адціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абудзі́ць, абуджу́, абу́дзіш, абу́дзіць; абу́джаны; зак.
1. каго-што. Перапыніць чый-н. сон; прымусіць ачнуцца.
Шум абудзіў жанчыну.
2. перан., што. Парушыць спакой, напоўніць гукамі, галасамі, вярнуць да жыцця, дзейнасці, вывесці са стану спакою.
Гоман абудзіў вуліцу.
3. перан., што. Выклікаць якія-н. пачуцці, уласцівасці, якасці.
А. фантазію дзяцей.
|| незак. абуджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. абуджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыкава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак., каго-што.
1. Коўкай прымацаваць да чаго-н.
П. сейф да сцяны.
2. перан. Прымусіць нерухома заставацца ў якім-н. стане, на якім-н. месцы.
Страх прыкаваў яго да месца.
◊
Прыкаваць чыю ўвагу, позіркі да каго-чаго (кніжн.) — прыцягнуць чыю-н. пільную ўвагу, позіркі.
|| незак. прыко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
расхіну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак.
1. што. Адвесці ў бакі, адхінуць захінутае; распасцерці.
Р. полы плашча.
Р. кусты.
2. што. Раскрыць (дзверы, акно, заслону і пад.).
3. што. Разгарнуць (што-н. загорнутае, складзенае, скручанае).
Р. торбу са снеданнем.
4. каго-што. Прымусіць расступіцца.
Р. натоўп.
|| незак. расхіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. расхіна́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адці́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
1. Прыціснуўшы, пашкодзіць. Левую руку.. [Сухарукаму] адціснула калода ў лесе. Бядуля. // Пераціснуўшы, аддзяліць; адрэзаць.
2. Сціскаючы, аддзяліць вадкасць, вільгаць; выціснуць. Адціснуць ягады.
3. Наступаючы, націскаючы, прымусіць адступіць, адысці. Паўлюк трымаўся каля дзеда, ведаючы, што з ім будзе бліжэй да трыбуны, а самога могуць і адціснуць. Шамякін. // перан. Прымусіць пакінуць, адысці ад каго‑, чаго‑н. — Чуеш, брат Стары, — шапнуў Садовіч прыяцелю, — давай, брат, адціснем Найдуса! Колас.
4. Націснуўшы, пакінуць адбітак на чым‑н. Адціснуць след.
5. Спец. Зрабіць адбітак тэксту, малюнка; аддрукаваць. Адціснуць газетную паласу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падпара́дкаваць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., каго-што.
1. Узяць пад сваю ўладу каго‑, што‑н.; прымусіць слухацца каго‑н. [Маці] хочацца пасварыцца і ў гэтай сварцы перамагчы Платона, на ўсё жыццё падпарадкаваць яго сабе. Асіпенка.
2. Паставіць у залежнасць ад каго‑, чаго‑н., прымусіць дзейнічаць адпаведна чаму‑н. Дзед Талаш палічыў сваім абавязкам не пакідаць Букрэя і партызан, і ён цвёрда пастанавіў падпарадкаваць свае асабістыя інтарэсы агульным. Колас. [Булай:] — Плану і толькі плану мы павінны падпарадкаваць усё. Шыцік.
3. У граматыцы — звязаць паводле спосабу падпарадкавання (у 2 знач.). Падпарадкаваць даданы сказ галоўнаму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)