Пражані́на ’ежа, прыгатаваная з тушанага мяса і сала, падкалочаная мукой, або без мукі’ (ТСБМ, Касп., Мік., Шн. 3), ’што-небудзь смажанае ў густым соусе’ (Мядзв.), пражо́нка, пряжо́нка ’смажанае сала’ (Мат. Маг.), ’каласы, смажаныя на агні’ (Мат. Гом.) ’мачанка’ (Шатал.), пражэ́ня ’просты сялянскі соус’ (Нас.). Рус. пря́женик ’выраб з цеста, смажаны ў масле’, пря́женица ’яечня на патэльні або ў латку’, укр. пря́жанка ’адтопленае малако’, пряже́ня ’яечня з малаком’, польск. prażucha ’ежа з запаранай грачанай або жытняй мукі з салам’, чэш. praženka ’запраўлены суп’. Да пра́жыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скурапе́жка ‘кавалак тонкага сала’ (Касп.). Відавочна, ад скарупа (гл.) з метатэзай галосных пад уплывам ску́ра. Паколькі суф. ‑еж‑ утварае назоўнікі ад дзеяслоўных асноў (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 36), трэба дапусціць існаванне дзеяслова *скарупіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стапі́ць сов.
1. (расплавив, смешать) стопи́ть;
с. са́ла з во́скам — стопи́ть са́ло с во́ском;
2. (расплавить всё до конца) истопи́ть, растопи́ть; (воск — ещё) распла́вить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Паплаве́ц 1, паплавок ’невялікі поплаў’ (ТСБМ). Памяншальнае да по́плаў (гл.).
Паплаве́ц 2 ’палачка з завостраным канцом для пячэння сала на агні’ (Шат.). Няясна. Этымалагічна, мабыць, тое ж, што і паплаво́к, але з іншай суфіксацыяй.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́жаг, ‑а, м.
Абл. Ражон. Дзед пачаў даставаць торбачку. Паволі развязаў, выняў кавалак сала, адрэзаў нажом-цыганком скібачку, нанізаў на пожаг і пачаў падсмажваць. Скрыган. Палаў вялізны камін. Круціліся ў ім на пожагу, шыпелі ў агні кроплямі тлушчу куры. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́ця, ‑і, м.
Разм.
1. Бацька. — Ведаю, баця, вайсковую службу, — усміхаючыся, адказаў Іван, — варон страляць не буду. Колас.
2. Фам. Бацюшка, поп. У папа ды быў сабака, Поп яго любіў. Ён не краў у баці сала, — Поп яго не біў. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клець, ‑і, ж.
1. Традыцыйны сялянскі будынак для захавання маёмасці; свіран, кладоўка. Маці прынесла з клеці кавалак сала. Каваль.
2. Прыстасаванне для спуску і пад’ёму ў шахтах; шахтавы ліфт. Закончылася змена. Як у сне, Мы з клеццю на паверхню паляцелі... Аўрамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пячо́нік, ‑а, м.
Абл. Печаная бульбіна. Смешныя ў .. [Курта] выходзілі пячонікі: зверху вуголле, а ў сярэдзіне цвёрдыя, як камень, — ні ўкусіць, ні ўгрызці. Ракітны. Каб, здаецца, пячонікаў яшчэ ў прыску напёк, ды сала на ражончыку падсмажыў — зусім адчуў бы сябе дома. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тлусце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца тлустым або больш тлустым. Прыязджаў дзядзька з млына і прывозіў навіну: — Аптэкар зноў ездзіў у Беласток сала зразаць з жывата! — От, крывасмокі! У цябе кішкі ад працы папрысыхалі да крыжа, а яны ўсё тлусцеюць! Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прэгчы ’смажыць, пячы, прыпякаць’ (ТСБМ, Мік.; талач., Шатал.; ст.-дар., Сл. ПЗБ; бялын., бых., слаўг., ЛА, 4), прэ́хчы, пре́хчы ’тс’ (талач., бярэз., бялын., Сл. ПЗБ; ЛА, 4), прэ́гчы, ’смажыць сала’ (Мат. Гродз.), прэ́гці ’пражыць; пячы сала’, ’смажыць’ (Мат. Гом., Сл. ПЗБ, ЛА, 4), прэгць ’тс’ (Ян.), прэжч, прэч ’прэгчы, пячы, смажыць’ (Пал., Бяльк.), прэ́жыць, спрэ́жыць ’прэгчы (гарох)’ (чэш., чэрв., ЛА, 4); укр. прягти́, рус. пря́гчи. Да пра́жыць (гл.). Пераход а > э пад націскам у выніку “аднаўлення” неарганічнага галоснага, параўн. штаны́ — штэ́нікі і пад. (гл. Карскі, 1, 104–111).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)