у. рука́мі за куст — ухвати́ться (уцепи́ться) рука́ми за куст;
2. (цепко схватиться за что-л.) вцепи́ться;
у. адзі́н аднаму́ ў валасы́ — вцепи́ться друг дру́гу в во́лосы;
3. зацепи́ться;
лёска ўчапі́лася — ле́ска зацепи́лась;
4. (о телеге и т.п.) заде́ть; застря́ть;
5. увяза́ться;
ён за мной ~пі́ўся — он за мной увяза́лся;
6.перен. ухвати́ться;
у. за ду́мку — ухвати́ться за мысль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
drugi
drug|i
1. другі;
zajął ~ie miejsce — ён заняў другое месца; ён прыйшоў другім;
~a liga спарт. другая ліга;
~i gatunek — другі гатунак;
~i od góry — другі зверху;
po ~ie — па-другое;
~ie tyle — у два разы;
jedno przy ~im — адно пры другім;
jeden w ~iego — як на падбор, адзін у адзін;
2. іншы;
po ~iej stronie ulicy — на іншым баку вуліцы;
z ~iej strony ... — з іншага боку...;
3. другі, наступны;
na ~i dzień — на наступны дзень;
nie rób ~iemu, co tobie niemiło прым. не рабі іншым таго, чаго для сябе не хочаш
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
own1[əʊn]adj., pron. свой; ула́сны;
She has money of her own. У яе ёсць свае грошы;
see smth. with one’s own eyes ба́чыць што-н. на свае́ во́чы
♦
(all) on one’s own сам, без дапамо́гі; адзі́н;
come into one’s own атрыма́ць нале́жнае, дабі́цца свайго́; атрыма́ць прызна́нне, уступа́ць у свае́ правы́;
get one’s own back on smb.infml разлі́чвацца/квіта́цца з кім-н.;
hold one’s own стая́ць на сваі́м;
The patient is holding his own. Пацыент змагаецца з хваробай.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
verféhlen
vt
1) прамахну́цца; разм. спудлава́ць
2) не дасягну́ць вы́ніку; упусці́ць, спазні́цца
den Weg ~ — збі́цца з даро́гі
den Zug ~ — спазні́цца на цягні́к
j-n ~ — не заста́ць каго́-н.
einánder ~ — не сустрэ́я́ца, разміну́цца, не заста́ць адзі́н аднаго́
ich wérde nicht ~… — я не праміну́…
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
gléichen
*
1.
vt выраўно́ўваць, ураўно́ўваць
2.
vi (D) быць падо́бным (да каго-н.)
das gleicht ihm ganz — гэ́та якра́з падо́бна на яго́, гэ́та характэ́рна для яго́
sie ~ einánder wie Tag und Nacht — яны́ як зямля́ i не́ба, яны́ по́ўная проціле́гласць адзі́н друго́му
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Настра́мак ’невялікі воз (сена, канюшыны, саломы)’ (Янк. 1, Жд. 3, ТС, Ян.), nastràmak, nastràmacz ’малы воз сена — палова або чвэрць нармальнага воза’ (Пятк.), укр.настря́мок ’невялікая колькасць, невялікі воз сена, саломы, дроў’. Відаць, ад настрамі́ць ’неакуратна налажыць, накідаць абы-як’, параўн.: Як накласць, то много ўлезе на воз, а так настромі́ў, настромі́ў — то мало дроў (ТС, 3, 163); параўн. таксама астра́мак (гл.). Усё да прасл.*stramъ/stromъ з шырокай семантыкай, звычайна ў адносінах да «тырчачых», выступаючых дэталей і частак, параўн. стром ’завіслае дрэва’, чэш.strom ’дрэва’, польск.stram ’капыл (у санях)’, славен.strama ’вертыкальны апорны брус у санях’, славац.stram ’від саней’, серб.-харв.stràmica ’прыстаўная лесвіца, драбіна’ і г. д. Параўн. Фасмер, 3, 166 (пад остро́мок з развіццём семантыкі ад ’стог сена вакол шаста’ да ’кладзь сена ў адзін воз’); Махэк₂, 583; Бязлай, Eseji, 119; Борысь, SFPS, 24, 1987, 115–126. Гл. стромак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́ршы1 — парадкавы лічэбнік да адзін, ’першапачатковы’, ’самы важны, галоўны, вядучы’ (Нас., Мік., Мядзв., Шат., ТСБМ). З польск.pierwszy (Мядзв., Іліч–Світыч, Этимология–1963, 81), якое з першаснага польск.pierwy < прасл.pьrvь(jь); суфікс ‑sz‑ у польскім слове пад уплывам польск.mniejszy ’меншы’, większy ’большы’, dzisiejszy ’сённяшні’ (Брукнер, 410); паводле Банькоўскага (2, 561), са скарочанага najpierwszy. Сюды ж: пе́ршыя пе́ўні ’час прыблізна каля 24 гадзін ночы’ (Мядзв.) і вытворныя першыня́, першына́ (Яруш.; ТСБМ; міёр., Нар. словатв.), першатво́р, першапі́с ’арыгінал рукапісу’ (Др.-Падб.), пе́ршанства ’верх, першынство’ (Нас.), перша́к ’першы гатунак’ (Бяльк.), першацёлка ’карова першым целем’ (навагр., Нар. словатв.; шчуч., З нар. сл.), першына́ ’трава першага ўкосу’ (слонім., Сл. рэг. лекс.).
Пе́ршы2 ’як раней’ (Нас.) — прыслоўе ў форме Тв. скл. наз. з суф. ‑ы, (як у стараж.-рус.пакы ’зноўку’ (XII ст.) ці малы ’мала’ (Лаўрэнцьеўскі летапіс 1327 г.) ад прыметніка пе́ршы1 (гл.). Сюды ж і першы‑на́‑першы ’спачатку’ (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сварыбаба ‘расліна дзераза, Lycopodium’ (Бес.). Польск.swarzybaba ‘тс’, таксама morzybaba, babimor; у чэшскіх гаворках rimbaha, ст.-чэш.rimbaba, але абазначаюць яны адзін з відаў рамонка (Махэк, Jména, 247 і наст.). Відавочна, звязана з баба, але канкрэтныя матывы намінацыі няясныя. Махэк (там жа) мяркуе, што расліна магла мець нейкае лекавае ўздзеянне на “бабу”, г. зн. была лекам пры жаночых хваробах. Аднак беларускае і польскае словы, відаць, ад сварыцца і баба, параўн. сварыбаба ‘непамяркоўны чалавек’ (Сцяш. Сл.) і сведчанне Пяткевіча: Joj ŭsio adno z kim swarycsa <…> jeje za toje nazvali “Swarỳ-Bàba” (Пятк. 2, 261), а таксама ўкр.сварка, сварнік для называння розных раслін, у тым ліку Licopodium clavatum L., вядомага як дзераза (ад *derti, гл.). Украінскія назвы тлумачаць павер’ем, нібыта прысутнасць расліны ў хаце выклікае сварку (ЕСУМ, 5, 186), што, магчыма, грунтуецца на народнаэтымалагічным успрыманні назвы дзераза ці тлумачыцца збліжэннем з сва́рба́ ‘сварка’ (гл. папярэдняе слова).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВАСІЛЬКО́Ў Іосіф Георгіевіч
(11.3.1879, г. Ялец Ліпецкай вобл., Расія — 23.8.1942),
бел. батанік, адзін з першых даследчыкаў расліннасці Беларусі. Скончыў Маскоўскі ун-т (1904). У 1920—29 праф., заг. кафедры ў Горацкай с.-г. акадэміі. З 1934 у Ін-це біялогіі АН Беларусі. Аўтар прац па флоры Каўказа, Казахстана, Еўрапейскай ч. Расіі. Удзельнічаў у падрыхтоўцы выдання «Флора БССР».
Тв.:
Матэрыялы да флоры Горацкага раёна // Праца навук т-ва па вывучэнні Беларусі пры Бел.дзярж. акадэміі сельскай гаспадаркі ў Горках. 1927. Т. 3.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АСО́БАЯ ДУ́МКА ў судаводстве, у бел. праве выкладзенае пісьмова і далучанае да справы меркаванне суддзі або засядацеля, не згодных з рашэннем ці прыгаворам суда, прынятым большасцю галасоў. Пры абвяшчэнні рашэння (прыгавору) у зале судовага пасяджэння не аб’яўляецца, але далучаецца да справы. Калі па справе, дзе адзін з суддзяў застаўся пры асобай думцы, не паступіць касацыйнай скаргі або пратэсту, суд пасля набыцця рашэннем (прыгаворам) законнай сілы накіроўвае справу старшыні вышэйстаячай суд. інстанцыі для вырашэння пытання аб апратэставанні вынікаў суд. разгляду ў парадку нагляду.