АБРЭВІЯ́ЦЫЯ ў біялогіі,
скарачэнне індывід. развіцця органаў або іх частак у жывёльных арганізмаў. Адбываецца ў выніку выпадання канечных стадый антагенезу, прыводзіць да недаразвіцця або рэдукцыі органаў у патомкаў. Тэрмін уведзены Б.С.Мацвеевым (1930); А.М.Северцаў назваў гэтую з’яву адмоўнай анабаліяй.
т. 1, с. 42
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
афілі́я
(ад а- + -філія)
адсутнасць лістоў у раслін, звычайна ў выніку рэдукцыі 2, напр. у кактусаў, горнага саксаула.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
◎ Падзе́жка ’вопратка (падыспад)’. Мат. Гом.). З *пад‑ адзʼежка ў выніку рэдукцыі галоснага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жвот ’жывот’, жваці́сты ’з вялікім жыватом’ (гродз., З нар. сл., 32). З жыво́т у выніку рэдукцыі ненаціскнога галоснага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паашставаць ’патрапацца (аб валакне ільну)’ (Шн. 2, полацк.). Да ашустаць (гл.) са стратай у ў выніку моцнай рэдукцыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́калупаць (БРС, Яруш.), вы́клупацца (Нас.) ’выматваць, атручваць’ (Мат. Гом.). Гл. калупаць. Адносна абсалютнай рэдукцыі галоснага перад л гл. Крывіцкі, З нар. сл., 132.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смарда́ ‘парэчкі, смародзіна’ (Бяльк.). Магчыма, вынік моцнай рэдукцыі другога галоснага ў *смарада́ (гл. смародзіна). Але не выключаны ўплыў яшчэ ст.-польск. smard ‘смурод’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́залаціць (БРС), вызлаціць (Нас., Касп.). Гл. залаціць. Форма вызлаціць можа быць запазычаннем з польск. wyzłocić ’тс’ або вынікам моцнай рэдукцыі а ў форме вызалаціць (ДАБМ, к. 8).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Падняхве́рывацца ’згаджацца; абяцаць (легкадумна)’ (Юрч.), падняхверываць ’падбухторваць, падахвочваць’ (Юрч.). Няясна. Магчыма, да ахвяра (гл.); першапачаткова паднеахверывацца, потым у выніку рэдукцыі галоснага пад- няхверувацца. Не можа быць паразітнай устаўкай, параўн. маг. ніхаліпа ’халепа, нянасце’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ка ’кажа’ (Кліх, Рам., Сержп., Федар., 1, Янк. 1, Янк. 2, Сержп. Грам.). Паводле Карскага, 1, 267, ка < кажа, як мо < можа, у выніку рэдукцыі слова, якое часта ўжываецца ў апавядальнай мове. Параўн. іншы прыклад алеграформы казаць: балг. дыял. каам казу(в)ам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)