счуць, счую, счуеш, счуе; зак.

Разм.

1. каго-што і з дадан. сказам. Улавіць на слых якія‑н. гукі, размову. Калі Ніна, счуўшы шагі ля сябе, узняла вочы ад акна, яна ўбачыла перад сабой Лявона. Галавач. Жур счуў, што гутарку трымаюць пра яго, і тапор свой уткнуў у бервяно. Баранавых. // Пачуць, прыслухацца. Як не счуюць мяне, я мацней загуду, Дам гучнейшы акорд песні новай... Чарот.

2. што. Атрымаць звесткі пра каго‑, што‑н.; даведацца (з размоў, чутак і пад.). Хто зманіў, хто звёў дзяўчыну? Счуў жаніх праз дзень прычыну, — Зганьбавала яго люба: Быў ён з ёй нібыта грубы. Ставер.

3. каго. Учуць (пра жывёл). На суседнім двары (мусіць, толькі прачнуўся), счуўшы чужых людзей, забрахаў сабака. Крапіва. Але дзе так схавацца, каб і пазіраць было зручна, і каб .. [казуля] не заўважыла або нюхам не счула? Ляўданскі.

4. што. Адчуць. Уніз, уніз! — не счуўшы болю. Уніз! — з грымотнага блакіту, Не на пасадачнае поле, А ў поле стоптанага жыта. Матэвушаў.

5. перан.; што і з дадан. сказам. Інтуітыўна адчуць, прадбачыць. А Бушмара і ў брата не знайшлі — счуўшы бяду, ён там застаўся прыхоўвацца. Чорны. Саўка зрабіў рашучае намаганне і сеў. Ён счуў — Бруй мае сказаць нешта такое, што варта паслухаць седзячы. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уста́віць, устаўлю, уставіш, уставіць; зак., што.

1. Паставіць, змясціць унутр, у сярэдзіну чаго‑н. Уставіць шкло ў раму. □ [Сымон] зайшоў у свіронак, забраў Андрэеву асьміну, якую перад гэтым склаў і ўставіў новае дно, і панёс яе да Андрэя. Чарнышэвіч. Калі з алмазнага пярсцёнка ўставіць у разец крышталь — пад ім засвішчуць стружкай тонкай тытан і бранявая сталь. Русецкі. // Сказаць, уключыўшы ў чыю‑н. размову сваю заўвагу і пад. Стане ажыўлена і весела, глядзіш — ужо нехта кінуў жарт, другі ўставіў трапнае слова, дружны смех нібы ўскалыхнуў сцены. Хадкевіч. — Праўда, Алесь, прыходзь, каяцца не будзеш, — уставіў сваё слова і Мікітка. Сіняўскі. // Запісаць, упісаць куды‑н. З вамі адкрыта, а вы, як толькі што, і ўставіце прозвішча ў артыкул. «ЛіМ». // Унесці дадатак у рукапіс. Уставіць прапушчанае слова.

2. Заняць, укрыць усю паверхню. Умомант пасярод пакоя паставілі стол, накрылі яго абрусам, уставілі бутэлькамі і смажанінай. Лупсякоў. Назаўтра, каля паўдня, увесь заямнінскі дзядзінец уставілі фурманкі. Пальчэўскі.

3. Пільна глядзець на каго‑, што‑н. Мальвіна вушы навастрыла, у мужа ўставіла свой зрок. Колас.

•••

Уставіць вочы — тое, што і уставіць (у 3 знач.).

Уставіць мазгі — прымусіць зразумець памылку, змяніць погляд, думку.

Уставіць свае тры грошы — тое, што і уткнуць свае тры грошы (гл. уткнуць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адкры́ць сов., в разн. знач. откры́ть; (поделиться с кем-, чем-л. — ещё) посвяти́ть (кого во что); (части тела — ещё) обнажи́ть;

а. засло́ну — откры́ть за́навес;

а. гру́дзі — откры́ть (обнажи́ть) грудь;

а. сход — откры́ть собра́ние;

а. тэа́тр — откры́ть теа́тр;

а. пакла́ды руды́ — откры́ть за́лежи руды́;

а. но́вую плане́ту — откры́ть но́вую плане́ту;

а. свае́ пла́ны каму́-не́будзь — откры́ть свои́ пла́ны кому́-л., посвяти́ть в свои́ пла́ны кого́-л.;

а. сакрэ́т каму́-не́будзь — откры́ть секре́т кому́-л.;

○ а. аго́нь — воен. откры́ть ого́нь;

а. раху́нак — откры́ть счёт;

◊ а. Аме́рыку — откры́ть Аме́рику;

а. во́чы — (каму) откры́ть глаза́ (кому);

а. душу́ — откры́ть ду́шу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

бе́гаць I несов., в разн. знач. бе́гать; (суетиться — ещё) мета́ться; (в хлопотах, занятиях — ещё) мота́ться; (ища чего-л. — ещё) ры́скать; (ходить торопясь — ещё) носи́ться; (ухаживать — ещё) ударя́ть;

па ву́ліцы бе́гаюць дзе́ці — по у́лице бе́гают де́ти;

саба́кі бе́гаюць па ле́се — соба́ки ры́щут по́ лесу;

б. за дзяўча́тамі — ирон. бе́гать (ударя́ть) за де́вушками;

б. па ўстано́вах — бе́гать (мота́ться) по учрежде́ниям;

па́льцы бе́гаюць па кла́вішах — па́льцы бе́гают по кла́вишам;

◊ во́чы так і бе́гаюць — глаза́ так и бе́гают;

~ае як шалёны — но́сится как угоре́лый;

мура́шкі бе́гаюць па спі́не — мура́шки бе́гают по спине́;

па завуго́ллі б. — шныря́ть по закоу́лкам

бе́гаць II несов., разг. (о корове) быть в те́чке

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

hit​2 [hɪt] v. (hit)

1. біць;

hit smb. a heavy blow мо́цна каго́-н. уда́рыць

2. пацэ́льваць;

hit a target трапля́ць у цэль

3. закрана́ць за жыво́е;

He is hit in his pride. Яго самалюбства абражана.

♦

hit home зачапі́ць за жыво́е;

hit on/upon smth. знайсці́, натра́піць; напа́сці, наткну́цца на што-н.;

hit the headlines зрабі́ць сенса́цыю;

hit the ceiling/roof infml раз’ю́шыцца;

hit the hay/sack ісці́ спаць;

hit the nail on the head праві́льна ўгада́ць, здагада́цца;

hit the road/trail infml выпраўля́цца ў даро́гу;

hit smb. (straight/right) in the eye кі́дацца ў во́чы каму́-н.

hit back [ˌhɪtˈbæk] phr. v. адказа́ць на ўдар, даць зда́чы; адказа́ць на напа́дкі тым жа

hit off [ˌhɪtˈɒf] phr. v. :

♦

hit it off with smb. infml сябрава́ць з кім-н.

hit out [ˌhɪtˈaʊt] phr. v. (at) накі́двацца, напада́ць (на каго́-н.); бі́цца, лупі́ць без разбо́ру (каго́-н.)

hit up [ˌhɪtˈʌp] phr. v. : hit smb. up for smth. AmE, infml пазыча́ць; выпро́шваць у каго́-н. што-н.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Калоць 1 ’датыкаючыся чым-н. вострым, выклікаць боль; утыкаючы што-н. вострае, рабіць дзірку, адтуліну ў чым-н., праколваць’, ’бадаць, пароць (рагамі); забіваць чым-н. вострым (свіней)’, ’рассякаць на часткі; расшчапляць, раздрабняць’ (ТСБМ). У гаворках адзначаюцца значэнні ’датыкаючыся вострым, выклікаць боль і да т. п.’ (Бяльк., Касп., Нас., Сержп. Прымхі, Яруш.), ’забіваць свінню’ (Сержп. Прымхі), ’забіваць (рыбу) васцямі’ (полац., З нар. сл.), ’рассякаць на часткі, расшчапляць’ (Радч., Юрч.); у форме калоцца ’бадацца’ адзначаюць Мат. Гом.; калоць ’бадаць; забіваць; адчуваць востры боль, шчапаць’ (Сл. паўн.-зах.), калоць ’расшчапляць, калоць дровы; біць рагамі’ (ТС). У іншых мовах: укр. колоти ’калоць, бадаць, забіваць’, ’калоць свіней; расшчапляць, калоць дровы’, рус. колоть ’калоць; раздрабляць; забіваць свіней; калоць дровы і да т. п.’, у гаворках яшчэ і ’бадаць’, ’жаліць’. Польск. kłuć ’калоць; праколваць чым-н. вострым; раніць вочы’, ст.-польск. таксама ’змагацца на турніры’, літар. і дыял. ’забіваць (свінню) і інш.’, ’расшчапляць, калоць дрэве’ і цікавае ў Ліндэ, дыял. ’прарастаць’ (у Карловіча, 2, 377: «Pszenierka się kole»). Шэраг польск. значэнняў (гл. Слаўскі, 2, 275) безумоўна пад беларускім уплывам, параўн. адпаведныя спасылкі ў Карловіча, там жа, в.-луж. kłóć ’калоць; расшчапляць і да т. п.’, н.-луж. kłojś у падобных значэннях, чэш. kłáti ’калоць, забіваць; змагацца на турніры’, чэш. мар. ’бадаць; расшчапляць’, славац. klať ’забіваць (свіней)’, славен. kláti ’калоць; расшчапляць; біць; забіваць; кусаць; мучыць і да т. п.’, серб.-харв. кла́ти ’забіваць; мучыць; калоць; кусаць і да т. п.’, макед. колам ’забіваць, мучыць’, балг. коля ’пераразаць горла або адразаць галаву жывёле, калоць’, дыял. ’разразаць’, ст.-слав. клати ’заколваць, забіваць’. Узнаўляецца прасл. kolti з відавочна даўняй дыферэнцыяцыяй значэнняў на базе ’калоць (біць, датыкацца чым-небудзь вострым’, што давала і ’расшчапляць’ і ’забіваць’ (адкуль ’мучыць’ і інш.), гл. Слаўскі, 2, 275, дзе шырока прыводзіцца ранейшая літаратура. З і.-е. адпаведнікаў звычайна прыводзяць літ. kálti ’каваць, выдзёўбваць’ (цікава, што адпаведнае да слав. kovati літ. káuti мае значэнні ’біць, забіваць’ зусім не кавальскія тэрміны), лат. kalt ’біць’; з улікам іншых і.-е. форм узнаўляюць і.-е. kol параўн. БЕР, 2, 564.

Кало́ць 2 ’свідраваць’ (Юрч.). Адпаведнікаў да гэтай лексемы як быццам няма. Магчыма, мясцовы наватвор на базе калоць ’праколваць дзірку’, адкуль ’рабіць дзірку’ > ’свідраваць’.

Кало́ць 3 у выразе калоць‑калоць ’ківаць з боку на бок, патрасаючы’ (Нік. Напаў.), да калаціць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пусці́ць сов.

1. в разн. знач. пусти́ть;

п. пту́шку на во́лю — пусти́ть пти́цу на во́лю;

п. у адпачы́нак — пусти́ть в о́тпуск;

п. ко́ней ступо́ю — пусти́ть лошаде́й ша́гом;

п. у ха́ту — пусти́ть в дом;

п. кватара́нтаў — пусти́ть квартира́нтов;

п. пі́льню на по́ўны ход — пусти́ть лесопи́лку на по́лный ход;

п. раке́ту — пусти́ть раке́ту;

п. ка́мень — пусти́ть ка́мень;

п. па́расткі — пусти́ть ростки́;

п. у ход кулакі́ — пусти́ть в ход кулаки́;

п. цягні́к пад адхо́н — пусти́ть по́езд под отко́с;

2. (воду, газ) пусти́ть, откры́ть;

3. вы́делить, пусти́ть;

п. сок — вы́делить (пусти́ть) сок;

п. слі́ну — пусти́ть слюну́;

4. с.-х. пусти́ть, оста́вить;

п. на пле́мя — пусти́ть (оста́вить) на пле́мя;

◊ п. карані́ — пусти́ть ко́рни;

п. слязу́ — пусти́ть слезу́;

п. з (агнём) ды́мам — сжечь, спали́ть;

п. на ве́цер — пусти́ть на ве́тер;

п. на самацёк — пусти́ть на самотёк;

п. з то́рбай — пусти́ть по́ миру;

п. пагало́скі — разнести́ молву́;

п. на свет — произвести́ на свет;

не п. на паро́г (на во́чы) — не пусти́ть на поро́г (на глаза́);

п. пыл у во́чы — пусти́ть пыль в глаза́;

п. (сабе́) ку́лю ў лоб — пусти́ть (себе́) пу́лю в лоб;

п. у паве́тра — взорва́ть;

п. у расхо́д — пусти́ть в расхо́д;

п. у ход — пусти́ть в ход;

п. чырво́нага пе́ўня — пусти́ть кра́сного петуха́;

п. ю́шку — пусти́ть кровь; уда́рить до кро́ви;

п. казла́ ў агаро́д — погов. пусти́ть козла́ в огоро́д

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ле́зці

1. (наверх) kléttern vi (s, h); stéigen* vi (s, h);

2. (паўзком) kríechen* vi (s);

ле́зціў ваду́ ins Wásser stéigen*;

3. (рукою) gréifen* vi (s), fáhren* vi (s);

ле́зці ў кішэ́ню in die Tásche fáhren* [gréifen*];

4. (умешвацца) sich éinmischen;

ле́зці не ў свае спра́вы sich in frémde Ángelegenheiten (éin)míschen;

5. (надакучваць) sich áufdrängen, zúdringlich sein;

6. (выпадаць – пра валасы) áusfallen* vi (s);

7. (быць якраз) pássen;

бо́ты не ле́зуць die Stíefel pássen nicht [sind zu eng, klein];

8. (прабірацца, забірацца) éindringen* vi, dríngen* vi;

пыл ле́зе ў во́чы der Staub dringt in die Áugen;

9. (злазіць, налазіць, спаўзаць) rútschen vi;

◊ хоць у пятлю́ лезь áufhängen möchte man sich;

па сло́ва у кішэ́нь не ле́зці schlágfertig sein, stets éine Ántwort bei der Hand háben, nicht auf den Mund gefállen sein

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

подня́ть сов.

1. (взять с земли, придать более высокое положение) падня́ць, мног. пападыма́ць;

подня́ть игру́шку с по́ла падня́ць ца́цку з падло́гі;

подня́ть флаг падня́ць сцяг;

подня́ть я́корь падня́ць я́кар;

подня́ть бока́л падня́ць ке́ліх;

подня́ть забо́р падня́ць плот;

подня́ть у́ровень воды́ падня́ць узро́вень вады́;

2. в др. знач. узня́ць; падня́ць; (поставить) паста́віць; (возвысить) узвы́сіць; (повысить) павы́сіць; (разбудить) пабудзі́ць; разбудзі́ць; (начать) пача́ць, усча́ць, распача́ць; (вспугивая, выгнать) узагна́ць; успу́дзіць;

◊

подня́ть глаза́ (взор) падня́ць во́чы;

подня́ть из пе́пла падня́ць з руі́н;

подня́ть на́ ноги падня́ць (паста́віць) на но́гі;

подня́ть на во́здух падня́ць у паве́тра;

подня́ть го́лову падня́ць галаву́;

подня́ть ру́ку на кого́-, что́-л. падня́ць руку́ на каго́-, што-не́будзь; см. поднима́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

пока́зывать несов.

1. пака́зваць; (проявлять, обнаруживать) праяўля́ць, выка́зваць, выяўля́ць;

пока́зывать но́вый спекта́кль пака́зваць но́вы спекта́кль;

пока́зывать интере́сный о́пыт пака́зваць ціка́вы до́след;

пока́зывать свою́ рабо́ту специали́сту пака́зваць сваю́ пра́цу спецыялі́сту;

пока́зывать хра́брость пака́зваць (праяўля́ць, выяўля́ць) хра́брасць;

пока́зывать себя́ хоро́шим това́рищем пака́зваць (праяўля́ць) сябе́ до́брым тава́рышам;

пока́зывать свою́ ра́дость пака́зваць (выка́зваць, выяўля́ць) сваю́ ра́дасць;

2. юр. пака́зваць; (о свидетеле) све́дчыць;

э́тот челове́к пока́зывает, что ви́дел вас гэ́ты чалаве́к све́дчыць, што ба́чыў вас;

◊

пока́зывать приме́р пака́зваць пры́клад;

пока́зывать вид рабі́ць вы́гляд, дава́ць зразуме́ць;

и ви́да не пока́зывать і вы́гляду не пака́зваць;

не пока́зывать и но́са не пака́зваць і но́са;

не пока́зывать и глаз не пака́зваць і вачэ́й, не пака́звацца і на во́чы;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)