По́ршні мн. л. ’абутак з кавалка ялавай або свіной сырамятнай скуры’ (ТСБМ, Анім.), рус. по́ршни, по́рушни ’абутак, зроблены з загнутага кавалка скуры з поўсцю’, ’гатунак абутку з адрэзанага кавалка скуры, сандалі’, по́рошень ’тс’. Не зусім ясна. Фасмер пагаджаецца з Сабалеўскім (Фасмер, 3, 337), выводзячы слова ад порт > порчни > поршни (гл. порт); Вахрас (Наим. об., 161) збліжае рус. і бел. поршни/поршні з порхлый/порхлы ’рыхлы, мяккі’, што падаецца семантычна далёкім, аднак уключае названыя словы ў шырокае гняздо прасл. *pъrxъ ’россып: бухматасць’. Малаверагодным падаецца старажытнае германскае запазычанне, бо падабенства (гл. Лявіцкі, 2, 98) прасочваюцца ў ням. Borste ’шчацінне, шчэць’, дзе другую частку слова можна звязаць з Riester ’кавалак скуры для рамонту абутку’, дац. ros ’абрэзкі’, нарв. дыял. rus ’шкарлупінне, скурка’, ст.-ісл. holdrosa ’мяса са скурай’, ням. rauh ’шурпаты, грубы, неапрацаваны’, англ. rough ’тс’, ст.-англ. rūh ’пакрыты валасамі’. Тады поршні — утварэнне з прыстаўкай по- ад *‑rug‑/*‑rъg > *‑ruz‑/*‑rъz‑ > *‑rus‑/*‑rъs‑. Паводле Краўчука (Бел.-укр. ізал., 37), рус. по́ршни ’від прымітыўнага абутку’ разам з бо́ршни ’чаравікі з аднаго кавалка скуры без падэшваў і абцасаў’ праз рус. смал. борсни́ ’скураныя пасталы’, бел. барсні ’лапці з пяньковых вяровак’ узыходзяць да барсаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
polish
[ˈpɑ:lɪʃ]
1.
v.
1) чы́сьціць, наво́дзіць гля́нец, глянцава́ць (чаравікі́, мэ́блю, срэ́бра)
2) шліфава́ць; рабі́ць гла́дкім
3) палірава́ць
4) надава́ць ле́пшы вы́гляд
5) рабі́ць элега́нтным, больш то́нкім, даліка́тным (мане́ры)
2.
n.
1) рэ́чыва для чышчэ́ньня (срэ́бра, мэ́блі)
2) паліту́ра f., ляк -у m.
3) шліфава́ньне, чышчэ́ньне, палірава́ньне n.
4) культу́рнасьць, культу́ра f.; элега́нтнасьць f.; вы́танчанасьць f.
•
- polish up
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
абкруці́ць, ‑кручу, ‑круціш, ‑круціць; зак., каго-што.
1. Абвіць, абматаць што‑н. вакол чаго‑н. Аднак ён усё ж убіў у зямлю адно з нашых моцных вёсел і некалькі разоў абкруціў вакол яго жалезны ланцуг, прыкаваны да лодкі. Кірэенка.
2. Абматаць, абвязаць што‑н. чым‑н. Сотнікаў прыпыніўся, заціснуў між каленяў вінтоўку і змёрзлымі нягнуткімі пальцамі тоўста і нязграбна абкруціў прастуджаную шыю. Быкаў. // Загарнуць у што‑н., накрыць, ахінуць чым‑н. з усіх бакоў. Было прыемна цяпер скінуць цесныя чаравікі, абкруціць нагу сухой і шурпатай анучкай, надзець шырокі і ўвесь у латках бот. М. Стральцоў.
3. перан. Разм. Абхітраваць. [Салдат:] — Тут справа такая цяпер, што ці мы зямлю возьмем і засеем з восені, ці паны нас абкруцяць... Галавач.
4. Разм. Ажаніць. Замуж Хадору Бацькі выдавалі. З хлопцам чужым У царкве абкруцілі. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wear
[wer]
1.
v.t. wore, worn, wearing
1) насі́ць
She often wears that blue dress — Яна́ ча́ста но́сіць гэ́тую блакі́тную суке́нку
to wear a beard — насі́ць бараду́
2) зно́шваць
These shoes are badly worn — Гэ́тыя чараві́кі мо́цна зно́шаныя
All that walking wore a hole in my shoe — Ад усяе́ гэ́тае хадзьбы́ пратапта́ліся мае́ чараві́кі
3) выму́чваць; змо́рваць; зьнясі́льваць
She was worn with toil and care — Яна́ была́ змо́раная цяжко́й пра́цай і турбо́тамі
2.
v.i.
1) насі́цца, зно́швацца
This coat has worn well — Гэ́тае паліто́ насі́лася до́бра
His coat has worn to shreds — Яго́нае паліто́ знасі́лася да ні́ткі
2) Figur. трыва́ць
a friendship that did not wear — сябро́ўства, яко́е ня вы́трывала
3) Figur. міна́ць, цягну́цца (пра час)
it became hotter as the day wore on — Ця́гам дня рабі́лася гарачэ́й
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
tight1 [taɪt] adj.
1. ту́га завя́заны, тугі́;
take a tight grip on smth. мо́цна ўхапі́цца за што-н.;
keep a tight hold of smth. мо́цна трыма́цца за што-н.
2. це́сны, ву́зкі, шчы́льны;
These boots are too tight for me. Гэтыя чаравікі занадта цесныя для мяне.
3. набі́ты, запо́ўнены, напру́жаны;
a tight schedule шчы́льны гра́фік
4. напя́ты, наця́гнуты;
drum tight тугі́ як бараба́н
5. ця́жкі; напру́жаны;
a tight situation ця́жкая сітуа́цыя;
Money is tight. Не хапае грошай.
6. стро́гі, жо́рсткі
7. BrE, infml скупы́, скна́рлівы;
She is very tight with money. Яна скнара на грошы.
♦
keep a tight rein нала́дзіць жо́рсткі кантро́ль
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
but
м.
1. часцей мн.
~y — чаравікі; боты;
~y damskie (dziecięce) — жаночы (дзіцячы) абутак; жаночыя туфлі; дзіцячыя чаравічкі;
~y futrzane — унты;
~y piłkarskie — буцы;
2. тэх. башмак;
głupi jak but — дурны, як бот (як пень; як варона)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
put on
а) надзе́ць (капялю́ш), апрану́ць (пальто́ і пад.); абу́ць (чаравікі́, бо́ты)
б) She put on an air of innocence — Яна́ прыкі́нулася няві́ннай
в) The driver put on speed — Шафёр пабо́льшыў ху́ткасьць
г) to put on the clock — падагна́ць гадзі́ньнік
д) to put on a play — паста́віць п’е́су
е) Sl. стро́іць жа́рты
Are you putting me on? — Ты што — жарту́еш?
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
shine
[ʃaɪn]
1.
v., shone or shined
1) сьвяці́ць; сьвяці́цца, блішчэ́ць, зіхаце́ць
2) вызнача́цца
Mary shines in French — Мары́я вызнача́ецца ве́дамі францу́скае мо́вы
3) ваксава́ць
to shine shoes — ваксава́ць, глянцава́ць чараві́кі
2.
n.
1) со́нечнае сьвятло́ n.
2) бляск -у, гля́нец-цу m.
3) паго́да f., со́нечнае надво́р’е
rain or shine — дождж ці паго́да, у ко́жным ра́зе
•
- shine up to
- take a shine to
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
му́ляць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прычыняць боль, ціснуць, націраць. Лямкі рэчавых мяшкоў паўпіваліся ў размоклыя кажухі і мулялі плечы. Карпюк. Цэмент, калючыя каменьчыкі набіваліся ў чаравікі і мулялі ступню. Вышынскі. / у безас. ужыв. [Селянін] за плячыма нёс нешта важкае, яму, відаць, муляла, ён часта спыняўся і папраўляў мяшок. Гурскі.
2. перан.; каму-чаму і без дап. Турбаваць, непакоіць, трывожыць каго‑, што‑н.; дакучаць каму‑н. Убачыўшы трох мужчын разам ды шчэ плуг каля іх, рэдка хто мог уцярпець, каб не падысці і не пацікавіцца. А падышоўшы, уцягваўся неўзаметку ў гутарку і садзіўся, невыразна адчуваючы, што яму яшчэ муляе нейкая невялікая работа, якую трэба зрабіць да вечара. Крапіва. [Зарэцкі:] — У мяне часта бывае так, што якая-небудзь ідэя.. муляе ўвесь час, пакуль ад яе не адчэпішся. Скрыган.
•••
Муляць вочы каму — назаляць каму‑н. чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шып 1, ‑а, м.
1. Востраканцовы цвёрды выступ, нарасць на целе ў некаторых жывёл.
2. Невялікі выступ на падэшвах спартыўнага абутку, колах, гусеніцах аўтамашын, трактароў і пад., які садзейнічае счэпліванню з глебай, служыць для лепшага ўпору пры руху. Скрут з Балашам адправіліся да горкага хрыбта. Узброіліся зусім па-зямному — альпенштокамі, апранулі чаравікі з вострымі шыпамі. Шыцік.
3. Спец. Канцавая частка вала, якой ён абапіраецца на падшыпнік; цапфа.
шып 2, ‑а, м.
Буйная прамысловая рыба сямейства асятровых, якая водзіцца ў Чорным, Азоўскім, Аральскім і Каспійскім марах.
шып 3, ‑у, м.
Тое, што і шыпенне. Вясною той, уначы, — а бачылі тое жыхары з Міра, Нясвіжа, .. — з шыпам і свістам прамчаў па небе агнявы змій з доўгім зыркім хвастом. Караткевіч. Ходзіць — нос па ветру носіць: — Тут нядобра, дрэнна там! — Шып яе змяінай злосці Даўся ў знакі батракам. А. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)