Мацяры́ца ’мацярдушка звычайная, Origanum vulgare L.’ (добр., Мат. Гом.). Відавочна, у выніку намінацыі словазлучэння мацерына душыца. Не выключана магчымасць запазычання з польск. macierzyca ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мудзя́ўка ’слабы, кволы чалавек’ (Бяльк.). Да муда́к (гл.). Відавочна, утворана ад ⁺мудзявы пры дапамозе суфікса ‑яўк‑а (Сцяцко, Афікс. наз., 132). Да мудохацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сатні (Прынісла Калида рышато блиноў Ды начоўки сатнёў — віц., Рам., 8, 129). Гл. сачэнь (сачні > сацні > сатні), відавочна, з т‑ гіперкарэктным у цокаючых гаворках.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́жачкі ’расліна касач жоўты, Iris pseudacorus L.’ (Гарэц., Кіс., 68). Рус. ужик, узик ’шабельнік балотны, Comarum palustre’, укр. ужачкі ’касач жоўты’. Як заўважае Аненкаў (178), рус. ужик, відавочна, з узик ад узкий паводле формы лісця. Параўн. іншыя назвы гэтай расліны: касач, рус. косатик, сабельник. Але ў гэтым выпадку для бел. і ўкр. слоў цяжка вытлумачыць словаўтварэнне. Відавочна, тут больш прыймальным з’яўляецца разгляд гэтай назвы як памяншальнай ад вужака > вужачка > вужачкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Базу́рны (палес.; Маш., 281: «пра маладых хлопцаў і дзяўчат кажуць: базурные або потвурные»). Відавочна, тое ж самае, што і дзеясловы абазурыць, абазырыць і пад. (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ве́йлё ’валлё’ (Сцяшк. МГ). Відавочна, дыялектная фанетычна-марфалагічная трансфармацыя слова валлё (гл.). Здвоенае лʼлʼ > йлʼ. Пры перанясенні націску на першы склад нібы «аднавілася» этымалагічнае е.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́тмыт ’вір, яма; вельмі глыбокае месца ў рацэ ці возеры’ (Яшк., слаўг.). Відавочна, з вотмут (гл.), у адпаведнасці з народнай этымалогіяй суаднесенага з мыць, вымываць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́шкі ’расліна свінакроп, тарыца звычайная, Spergula vulgaris’ (Інстр. II, Кіс.). Рус. во́шки ’тарыца, Spergula arvensis’. Назва, відавочна, утворана ад вош (гл.) па выгляду дробнага насення.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́мергаваць ’вымераць, выдзеліць’ (Шат.), вы́мяргаваць ’вымяркаваць’ (Жд., 1), вы́міргаваць ’сэканоміць’ (КЭС, лаг.). Відавочна, кантамінацыя дзеясловаў вы́маргаваць ’вымераць моргамі’ (гл. морг) і вымеркаваць ’разлічыць’ (гл. меркаваць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́мухрыць ’вымуштраваць’ (Бяльк.). Відавочна, звязана з замухрышка (гл.), рус. мухры́га ’неахайны, таксама маларослы чалавек’, мухры́жнік ’махляр, ашуканец’, якія, магчыма, да мухляваць (гл.) (Фасмер, 3, 19).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)