хо́лад, ‑у, М ‑дзе; мн. халады, ‑оў; м.

1. толькі адз. Нізкая тэмпература навакольнага асяроддзя (паветра, вады і пад.). Назаўтра ўранку, яшчэ раса пяклася холадам, Сівы [хлопчык] ужо ехаў верхам на парсюку — зноў на балота. Падганяў Белага парэпанымі пяткамі пад бакі і зноў смяяўся. Брыль. Калі няма хмар, неба бялее і ад гарачыні і ад холаду. Карпаў. // Халоднае паветра, струмень такога паветра. Сыры вецер дзьмухнуў.. [мельніку] вострым холадам у твар. Чорны. // Месца, дзе тэмпература паветра нізкая, дзе холадна. Паставіць цеста на холад.

2. Вельмі халоднае надвор’е; мароз. Тады перада мною ўставалі, як у вялікі холад, высока паднятыя і сціснутыя плечы. Скрыган. Ноч, працятая пругкім холадам, пазірала ў падвойныя вокны Пракопавай «станцыі». Колас. // звычайна мн. (халады́, ‑оў). Працяты перыяд з нізкай тэмпературай надвор’я. Не страшны смелым ім былі Спякота, халады. Купала. Зіма дужэла патроху. То ціснулі зямлю халады і чыстай беллю — аж адбірала вочы — шырыліся палі, то мокла адліга — снег цямнеў, і, нудны, беспрасветны, церусіў дождж. Мележ. А тут яшчэ наступілі халады і .. [Алёшку] загадалі апальваць кацельную. Лынькоў.

3. толькі адз. Адчуванне дрыжыкаў (ад хваробы, страху і пад.). Лукашык успомніў начных гасцей, і холад прабег у яго па целе. Дамашэвіч.

4. перан.; толькі адз. Душэўная раўнадушнасць, стрыманасць у праяўленне пачуццяў, увагі. А потым прыехала Соня, і як бы штось зрушылася ва мне і ў самой прыродзе: холад чужой бяды адышоў — прапаў неяк лёгка і проста. Вышынскі. // Раўнадушныя, абыякавыя адносіны да каго‑, чаго‑н. Сымон Ракуцька бачыў гэты холад на маладым твары невядомага падарожнага і пачаў траціць сваю ранейшую ажыўленасць. Чорны. Мінулага холаду паміж.. [тэатрам] і гледачом не засталося і ў паміне. Сяргейчык. Ад фільма [«Сад самых салодкіх пладоў»] вее холадам, абыякавасцю. «Маладосць».

•••

Полюс холаду — раён найніжэйшых зімовых тэмператур на Зямлі.

Штучны холад — нізкая тэмпература асяроддзя, цел або рэчываў, што ствараецца шляхам адводу ад іх пэўнай колькасці цеплыні.

Кінуць у холад — пачаць трэсці, калаціць.

Сабачы холад — вельмі моцная сцюжа.

Цярпець холад і голад гл. цярпець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Труць 1, труц ‘труціць’ (воран., ашм., смарг., гродз., Сл. ПЗБ), ст.-бел. трути, струти ‘атручваць’ (Гарб.). З польск. truć ‘тс’ (Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 5, 134). Аналагічна тру́цца ‘атручвацца’ < польск. truć się ‘тс’, ‘мучыцца, пакутаваць’. Польск. truć (się) узыходзіць да прасл. *truti, 1 ас. trovǫ ‘спажываць, вытрачаць, ператраўліваць’, звязанага чаргаваннем галосных асновы з ітэратывам *traviti і назоўнікам трава́, трова́ (гл.). Прасл. лексема *truti роднасная літ. trūnýti ‘парахнець, тлець, гнісці’, вал. toraw ‘таўчы’, ‘біць, разбіваць’, ст.-грэч. τρύω ‘быць стомленым, замучаным’, ‘прыціскаю, прыгнятаю, раню’, ст.-англ.-сакс. dˊrōwigean ‘цярпець’, ст.-нарв. þrá ‘сум’, ‘моцнае жаданне’ < і.-е. *treu̯‑ ‘церці, расціраць’ (Борысь, 644; Фасмер, 4, 92; Махэк₂, 650; Чарных, 2, 255; Скок, 3, 507–508; Брукнер, 575, 577; ЕСУМ, 5, 656; Бязлай, 4, 234–235).

Труць 2 ‘яд, атрута’ (Некр. і Байк., Ласт.). Магчыма, з польск. truć ‘расліна, сокам якой змазвалі стрэлы, палюючы на аленяў’ (Варш. сл.), параўн. trut, truta, trutka ‘атрута (як прынада)’ і папярэдняе слова (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

verpútzen

vt

1) (а)тынкава́ць

2) разм. уміна́ць, з’яда́ць

éine gánze Schüssel ~ — з’е́сці по́ўную мі́ску

3) разм. цярпе́ць; выно́сіць

ich kann ihn nicht ~! — я яго́ (на во́чы) не перано́шу!

4) разм. тра́ціць, мата́ць, транжы́рыць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

swallow

I [ˈswɑ:loʊ]

1.

v.t.

1) глыта́ць

2) прыма́ць на ве́ру

He will swallow any story — Ён усяму́ паве́рыць

3) цярпе́ць

He had to swallow the insult — Ён му́сіў сьцярпе́ць зьнява́гу

2.

n.

1) глыто́к -ка́ m.

2) гло́тка f.

•

- swallow up

- swallow words said in anger

II [ˈswɑ:loʊ]

n.

ла́стаўка f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

hínlegen

1.

vt кла́сці, палажы́ць

hínlegen! — лажы́ся!

2.

(sich) лажы́цца, кла́сціся hínnehmen

* vt

1) браць, узя́ць (сабе́)

2) прыма́ць, цярпе́ць, міры́цца (з чым-н.)

3)

von der Musík híngenommen sein — быць у захапле́нні ад му́зыкі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

trawić

trawi|ć

незак.

1. ператраўляць; страваваць;

2. турбаваць, мучыць, непакоіць;

3. кніжн. марнаваць;

~ć czas na niczym — дарма (дарэмна, марна) траціць час; марнаваць час;

4. пераносіць, цярпець;

nie ~ę takiej muzyki — не пераношу такую музыку;

5. тэх. травіць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

губля́ць verlíeren* vt; éinbüßen vt (цярпець страты); verlústig gehen* (што-н. G) (пазбаўляцца);

губля́ць каго-н з по́ля зро́ку j-n aus den Áugen verlíeren*;

не губля́ць му́жнасці den Mut nicht sínken lássen*, den Mut nicht verlíeren*;

губля́ць аўтарытэ́т séine Autorität éinbüßen;

губля́ць час Zeit verlíeren*;

губля́ць надзе́ю die Hóffnung áufgeben* [verlíeren*];

губля́ць на чым-н. bei etw. (D) éinen Verlúst erléiden*, bei etw. (D) verlíeren*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

unterziehen

I únterziehen

* vt

1) надзява́ць пад спод [пад ніз], паддзява́ць

2) буд. падво́дзіць (фундамент)

3) падцягну́ць (што-н., пад што-н.)

II unterzíehen

*

1.

vt падвярга́ць

2.

(sich) падвярга́цца

sich éiner Prüfung ~ — здава́ць экза́мен [іспы́т]; цярпе́ць (напр., катаванні)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

grill

[grɪl]

1.

n.

1) грыль -ю m., каласьніко́выя кра́ты; жале́зная кра́та для сма́жаньня мя́са на агні́

2) грыль -ю m., мя́са або́ ры́ба сма́жаная на агні́

3) рэстара́н, у які́м мя́са, ры́ба сма́жыцца навідаво́ку

2.

v.t.

1) сма́жыць на агні́

2) суро́ва дапы́тваць

3.

v.i.

1) сма́жыцца на агні́

2) цярпе́ць агнём

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Пост ’устрыманне ад скаромнай ежы’, ’перыяд устрымання’ (ТСБМ, Шат., Сл. ПЗБ, Бяльк.), ’сама посная страва’ (Шат.). Параўн. укр. піст, рус. пост, польск. post, н.-луж. spót, в.-луж. póst, чэш. půst, славац. pôst, славен. pòst, серб. по̂ст, макед. пост, балг. пост, ст.-слав. постъ. Сюды ж по́снікаць, по́снікаваць, постува́ць ’тс’ (калін. Мат. Гом., ТС), по́стуваць, по́ставаць ’пасціць, пасціцца’ (Бяльк., Нас., Мат. Гом., Байк. і Некр., Ласт.), по́сціць ’тс’ (светлаг., хойн., Мат. Гом.), постава́нне ’нястачы’ (Юрч. СНЛ), по́стываць ’цярпець нястачы’ (Юрч. Вытв.), по́сны, пасны́ ’без мяса і малака; нятлусты’ (ТСБМ, Шат., Касп., Бяльк., Ян., ТС, Сл. Брэс.; воран., Сл. ПЗБ), ’цвярозы’ (карм., Мат. Гом.), ’худы’ (Ян.), ’неўрадлівы (пра глебу)’ (в.-дзвін., Сл. ПЗБ), по́сніна, по́сніца, пасната́ ’посная ежа’ (Шат., Касп.; брасл., Сл. ПЗБ; добр., Мат. Гом.). Старажытнае агульнаславянскае запазычанне са ст.-в.-ням. fasto ’пост’ (Міклашыч, 260; Фасмер, 3, 340–341; Шустар-Шэўц, 2, 1139), паводле іншых, *postъ < *postiti sę ’пасціцца’ < гоц. fastan або ст.-в.-ням. fasten ’тс’ (Махэк₂, 500–501), параўн. ням. fest ’стойкі, трывалы, трывушчы’. Банькоўскі (2, 716) следам за Ліндэ выводзіў з грэч. άπαστος ’галодны’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)