1. Умацаванае на дрэўку палотнішча рознай формы і афарбоўкі з надпісамі, упрыгожаннямі і пад., якое служыць эмблемай дзяржавы, арганізацыі ці вайсковай часці, злучэння, карабля. Калоны за калонамі Пад сцягамі чырвонымі Ідуць, як хвалі рэк.Колас.Свет не забудзе сцяга над рэйхстагам: Нялёгка нам узняць было яго! Нібы з іскры гарачай, з таго сцяга — Прабітага — па ўсіх зямных абсягах Забушавала полымя сцягоў.Панчанка.
2.перан.; чаго. Ідэя, якая служыць асновай адзінства дзеянняў якой‑н. групы, арганізацыі; светапогляд, праграма. Пад сцягам міру. Пад сцягам свабоды. □ Хай сцягам служыць слава. Дзяліць паміж сабой Яе не маюць права Ні бог і ні герой!Непачаловіч.
•••
Падняць (узняць) сцяггл. падняць.
Трымаць высока сцяггл. трымаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fissure
[ˈfɪʃər]1.
n.
1) расшчэ́піна, трэ́шчына, раско́ліна f.
a fissure in a rock — раско́ліна ў скале́
2) расшчэ́пліваньне n., дзяле́ньне на ча́сткі
3) Anat. зьві́ліна f. (у мазга́х)
2.
v.t.
расшчапля́ць, дзялі́ць на ча́сткі
3.
v.i.
расшчапля́цца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Вярста́ць1стаўб. ’ткацкі станок’, карэліц. ’варштат’ (З нар. сл.), палес.вэрста́тʼ, вэрста́цʼ (Уладз.), укр.палес.верста́ть ’ткацкі станок’. Да варста́т (гл.). Канцавое ‑ць‑ — вынік другаснага змякчэння (Карскі, 1, 350), магчыма, пад уплывам слова з той жа семантычнай групы стацівы ’бакавая частка красён’. Параўн. таксама ст.-рус.верстать ’сталярны варштат’ (1686 г.).
Вярста́ць2 (паліграф.) ’размяшчаць набор паводле старонак’ (БРС, КТС). Запазычана з рус. мовы, дзе верста́ть ’тс’ узнікла лексіка-семантычным шляхам на базе дзеяслова верстать ’выраўноўваць’ (Фасмер, 1, 300; Шанскі, 1, В, 64); параўн. верстать: сіб. ’размяркоўваць’, вяц. ’дзяліць раллю’, алан., кастр. ’выраўноўваць’, валаг. ’абрэзваць, выраўноўваючы’; ’ставіць (салдат) у адзін рад’, ст.-рус.верстати ’размяркоўваць, уключаць, ахопліваць падаткамі’; ’выраўноўваць’; ’вызначаць на службу’ (1577 г.), якія ўтвораны ад верста (гл. вярста́) і суф. ‑ати. Сюды ж вярста́цца, вярста́тка (БРС, КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Здо́лець, здале́ць ’магчы, змагчы’. Параўн. до́ліць ’перамагаць’ (Нас.). Рус.пск.сдолять, сдолить ’перамагчы’, пск., цвяр., дан.здо́лить, смал., прыбалт.вздо́леть ’тс’, укр.здола́ти, здолі́ти ’перамагчы’, польск.zdoleć ’змагчы’, чэш.zdolati, zdoliti ’змагчы, перамагчы’, славац.zdolať ’тс’. Ст.-рус.съдолѣти ’перамагчы, умацавацца’ (XIV ст.). Прасл. (паўн.) sъ‑doliti, *sъdolěti — прэфіксальны адыменны дзеяслоў з коранем dol‑ (гл. дол) і значэнне ’змясціць унізе — паваліць’, адкуль перан. ’перамагчы’ (параўн. рус.одолеть, укр.подолати ’тс’) > ’змагчы’. Трубачоў, Эт. сл., 5, 62; Трубачоў, Дополн., 1, 525 (доли́ть ’перамагаць’, doliti). Іначай менш верагодна: ад доля праз значэнне ’дзяліць’ Бернекер, 1, 206–207; Фасмер, 1, 525; Слаўскі, 4, 63; Брукнер, 92; Голуб-Копечны, 104. Яшчэ іначай: да і.-е. кораня *dher‑ ’трымаць’, ’падтрымліваць’, Махэк₂, 123. Але Покарны (1, 252–253) не ўказвае фармацый на ‑l‑ з гэтым коранем; таму патрэбна дадатковая аргументацыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
удо́ўж, прысл. і прыназ.
1.прысл. У даўжыню, па даўжыні. Тры лініі мераюць мой пакой удоўж, ушыркі і ўвысь.Арочка.Я пачаў дзяліць загон упоперак, а .. [бацька] папрасіў падзяліць яго ўдоўж.Сяргейчык.[Юрка:] — Збоку кожны [свінню] пераскочыць. Ты ўдоўж паспрабуй.Скрыпка.
2.прыназ.зР. Спалучэнне з прыназоўнікам «удоўж» выражае прасторавыя адносіны; ужываецца для ўказання на накіраванасць дзеяння па даўжыні чаго‑н., а таксама на размяшчэнне чаго‑н. па даўжыні якога‑н. прадмета. Удоўж сцен стаялі лавы.Колас.Неўзабаве адхілілася шырмачка з квяцістай фасолькай удоўж столак і ў пакой заглянула Алеся.Кулакоўскі.
•••
Удоўж і ўпоперак — а) ва ўсіх напрамках, усюды. Удоўж і ўпоперак луг перасякаўся вузкімі, доўгімі і глыбокімі тонямі, заросшымі аерам.Колас; б) вельмі добра, да дробязей (ведаць каго‑, што‑н. і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ву́дзіць1 ’смярдзець, смуродзіць, псаваць паветра’ (Весці АН БССР, 1969, 4, 132, зэльв.). Ц.-слав.ѫдити ’вэндзіць’, укр.вудити ’тс’, польск.wędzić, чэш.uditi, славац.údiť, славен.(v)oditi ’тс’. Параўн. таксама чэш.дыял.oudno ’душна, млосна’. Другая ступень чаргавання ў рус.вянуть, бел.вянуць і г. д. Роднаснае ст.-в.-ням.swintan, с.-в.-ням.swinden, н.-в.-ням.schwinden, ст.-в.-ням.swedan ’паліць павольна і з вялікім дымам’ (Фасмер, 1, 375; Брукнер, 608 і наст.; Махэк₂, 666; Рудніцкі, 1, 493). Змяненне значэння, відавочна, адбылося ў сувязі з запазычаннем польск.wędzić ’вэндзіць’ і адцясненнем вудзіць на перыферыю.
Ву́дзіць2 ’красці’ (Жд., 2) Рус.смал.вуднуць ’секануць, украсці’ (Дабр.), ву́дзіць ’біць’ (Раст.). Няясна. Магчыма, роднаснае чэш.uditi ’дзяліць, расчляняць’, серб.у́дити ’расчляняць, рэзаць на кавалкі, рассякаць’ і далей да уд (гл.) (Брукнер, 592).
Ву́дзі́ць3 (БРС, Нас., КТС, Бяльк.). Да вуда (гл.).