расплы́сціся і расплы́цца, -плыву́ся, -плыве́шся, -плыве́цца; -плывёмся, -плывяце́ся, -плыву́цца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паплысці ў розныя бакі.

Гусі расплыліся па возеры.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разысціся пад уздзеяннем вільгаці, вады.

Літары расплыліся, нічога нельга разабраць.

3. перан. Страціць выразнасць ліній, абрысаў.

У цемрадзі расплыліся абрысы гор.

4. перан. Распаўнець, страціць стройнасць фігуры (разм.).

Р. на старасці гадоў.

5. З’явіцца на твары (пра ўсмешку).

На твары расплылася лагодная ўсмешка.

|| незак. расплыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мат ​1, ‑а, М маце, м.

1. Становішча ў шахматнай гульні, калі кароль, знаходзячыся пад ударам фігуры праціўніка, не можа абараніцца, што азначае пройгрыш партыі.

2. перан. Безнадзейнае становішча.

[Перс. māt — памёр.]

мат ​2, ‑а, М маце, м.

Брыдкая лаянка. [Карніцкі:] — Бывай здароў і раз назаўсёды запомні: размаўляць са мною пры дапамозе мата не дазволю. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кантрапо́ст

(іт. contraposto)

малюнак фігуры чалавека, у якім становішча адной часткі цела кантрастна проціпастаўлена становішчу іншай (напр. верхняя частка тулава паказана ў павароце, а ніжняя франтальна).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

нарысава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак., каго-што.

1. Рысуючы, адлюстраваць каго‑, што‑н. на якой‑н. плоскасці. Нарысаваць фігуры людзей. Нарысаваць на дошцы дыяграму.

2. перан. Перадаць у вобразах. Пісьменнік нарысаваў у творы перадавых людзей нашага часу. // Уявіць у думках. Заплюшчыўшы вочы, льга было ўявіць сабе сялянку ў горы. Уяўленне ўжо нарысавала Кастусю Прыбыткоўскаму поўны яе вобраз. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

облега́ть несов.

1. (обволакивать) абляга́ць, абклада́ць;

ту́чи облега́ют горизо́нт хма́ры абляга́юць (абклада́юць) гарызо́нт;

2. (прилегая, охватывать) абляга́ць, абніма́ць, прыстава́ць (да чаго);

пла́тье пло́тно облега́ло фигу́ру суке́нка гла́дка абляга́ла фігу́ру (прыстава́ла да фігу́ры).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приле́чь сов., в разн. знач. прыле́гчы; (облечь — ещё) прыста́ць;

приле́чь на крова́ть прыле́гчы на ло́жак;

трава́ прилегла́ трава́ прылягла́;

пла́тье хорошо́ прилегло́ к фигу́ре суке́нка до́бра прыле́гла (прыста́ла) да фігу́ры (да ста́ну).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГУ КАЙЧЖЫ́

(каля 344, г. Усі, Кітай — каля 406),

кітайскі жывапісец і тэарэтык мастацтва. Яго творчасць увасабляе канфуцыянскія ідэі маральнага ўдасканалення (гл. Канфуцыянства). Скруткі Гу Кайчжы, вядомыя па пазнейшых копіях, складаюцца з асобных дыдактычных паводле зместу жанравых сцэн (часам на фоне пейзажу); павольная рытміка ліній звязвае вытанчана акрэсленыя фігуры ў выразныя групы («Павучанне прыдворным дамам», 9 жанравых сцэн, копія 6 ст.; цыкл «Легенда пра фею ракі Ло», копіі 10—11 ст.).

т. 5, с. 524

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

пла́стыка

(н.-лац. plastica, ад гр. plastike)

1) мастацтва, якое стварае вобразы шляхам лепкі, разьбярства і інш.;

2) эстэтычная выразнасць аб’ёмнай фігуры, гарманічнасць і грацыёзнасць рухаў цела.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

барыцэ́нтр

(ад бары- + цэнтр)

1) цэнтр цяжару геаметрычнай фігуры або цела;

2) цэнтр масы сістэмы Зямля—Месяц, размешчаны на адлегласці 4800 км ад цэнтра Зямлі ў напрамку Месяца.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

падагна́ць, падганю́, падго́ніш, падго́ніць; падагна́ў, -гна́ла; падгані́; падагна́ны; зак.

1. каго-што. Гонячы (гл. гнаць¹ у 1 знач.), наблізіць ці загнаць пад што-н.

П. курэй пад навес.

Крыгу падагнала (безас.) да берага.

2. каго-што. Паскорыць чый-н. бег, чыю-н. работу.

П. каня.

П. адстаючых.

3. што. Давесці да патрэбнага памеру, прыладзіць, каб падыходзіла адно да аднаго.

П. шыбу да форткі.

П. пінжак да фігуры.

|| незак. падганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. падго́н, -у, м. (да 1 і 3 знач.) і падго́нка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)