дагматы́зм

(ад гр. dogma, -atos = думка, вучэнне)

некрытычнае мысленне (догмамі), сляпая вера ў нязменнасць тых або іншых палажэнняў, прызнанне іх за бясспрэчную ісціну.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

лінгвагеагра́фія

(ад лац. lingua = мова + геаграфія)

раздзел дыялекталогіі, які вывучае тэрытарыяльнае распаўсюджванне тых элементаў мовы, якімі дыялекты гэтай мовы адрозніваюцца адзін ад другога.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

◎ Пу́здрыкі ’аладкі, спечаныя з толькі што замешанага хлебнага цеста’ (Скарбы). Відаць, да пузды́р ’пухір’, параўн.: папячэ тых пуздрыкаў, яны такія наздраватыя (там жа); параўн., ад-нак, рус. пуздырять ’есці з прагнасцю’, якое Тапароў (Балтийские яз., 45) лічыць літуанізмам — літ. pūzras, pūzdras ’спарахнелае дрэва’. Гл. папярэдняе слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

абстрагава́ны, ‑ая, ‑ае.

Кніжн.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад абстрагаваць.

2. у знач. прым. Мысленна адарваны ад тых ці іншых уласцівасцей ці сувязей з’яў, прадметаў. Абстрагаваныя паэтычныя формулы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падняво́ліць, ‑волю, ‑воліш, ‑воліць; зак., каго-што.

Зрабіць паднявольным. Наша зямля ўкрыта курганамі і магіламі тых, хто калі-небудзь імкнуўся заўладаць ёю і падняволіць сабе наш народ. Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

партыкуляры́зм, ‑у, м.

Кніжн. У буржуазнай навуцы — паняцце, якое абазначае ўсякі рух з мэтай набыцця або ўтрымання палітычнай, адміністрацыйнай ці культурнай аўтаноміі для тых або іншых частак дзяржавы.

[Ад лац. particularis.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэнега́цтва, ‑а, н.

Учынак, паводзіны рэнегата; здрада, адступніцтва. У другім вершы — пафаснае асуджэнне паэтам здрадніцтва, рэнегацтва тых, што забылі родны край, «адракліся, прадалі і аддалі ў палон». Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бессямя́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Тое, што і безнасенка. Спачатку расло ў ..[садку] тое, што і ў многіх іншых садах тых месц: ігрушы-бессямянкі, рэпкі. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адапта́цыя, ‑і, ж.

1. Прыстасаванне арганізмаў або органаў пачуццяў да навакольных умоў. Адаптацыя вока.

2. Спрашчэнне (палягчэнне) тэксту (напрыклад, літаратурна-мастацкага твора) для тых, хто пачынае вывучаць замежную мову.

[Ад лац. adaptatio — прыстасаванне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэкада́нс, ‑у, м.

Кніжн.

1. Заняпад, культурны рэгрэс.

2. Тое, што і дэкадэнцтва. Сатырычныя вершы [Крапівы] былі накіраваны супраць тых, хто спрабаваў перанесці ў нашу паэзію прыёмы паэтыкі дэкадансу. Пшыркоў.

[Фр. décadence.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)