Ту́ча ‘вялікая хмара’ (Ян.; брасл., Сл. ПЗБ), ‘хмара’ (Гарэц., Ласт., Бяльк., Брасл. сл., Федар. 4, Сл. ПЗБ), ‘дажджавая хмара’ (зэльв., маст., паўд.-палес., віц., усх.-маг., усх.-гом., ЛА, 2): вышла да сіняя туча з‑пад цёмнага бору (паст., Песні нар. свят), ‘залева, праліўны дождж’ (ТС), ‘навальнічная хмара з маланкай’: Kab ciebe … lichaja tucza ŭbiła! (ваўк., Федар. 4), ‘граданосная хмара’: ту́ча кажуць, ек град (КСТ), ту́цы ‘хмары’ (гарад., ЛА, 2); ту́чка ‘светлая хмарка ў пагодлівы дзень’ (шарк., талач., касцюк., ЛА, 5), ту́чкі ‘воблачнасць несуцэльнага характару’ (Інстр. 1), ст.-бел. туча ‘хмара’, тученосный ‘які нясе хмары’: ильꙗ тоученосный ѡблакъ (ГСБМ); сюды ж тучы́на, тучынка ‘хмарка’ (Нас.); ту́чышча ‘вялікая хмара’ (Юрч. СНЛ), тучы́сты ‘праліўны’ (ТС), ту́чанне (ту́чыньня) ‘хмаранне’ (Юрч. СНЛ), ту́чыцца ‘хмарнець’ (Нас.), ‘хмарыцца’ (Юрч., Мат. Гом.), ту́чыць ‘тс’ (Юрч. Сін.); перан. ту́ча ‘вялікая колькасць чаго-небудзь (аваднёў, птушак, варон)’ (в.-дзв., дзятл., ЛА, 1; глыб., брасл., Сл. ПЗБ); магчыма, сюды і параўнанне як ту́ча ‘вельмі тоўсты’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. ту́ча ‘густая цёмная хмара’, ‘вялікая колькасць’, ‘грымоты з дажджом’, ‘праліўны дождж з градам’, ‘вецер, бура са снегам’, дыял. ‘вясёлка’, рус. ту́ча ‘хмара’, стараж.-рус. ту́ча ‘дождж’, ‘бура’, ‘хмара’; польск. tęcza ‘вясёлка’, каш. tącz(a) ‘залева’, палаб. tǫ́co ‘хмара’, н.-луж. tyca ‘вясёлка’, в.-луж. tuča ‘хмара з бурай’, tučel, tučałka ‘вясёлка’, славен. tóča ‘град’, серб. ту̏ча, харв. tȕča ‘тс’, ст.-слав. тѫча ‘дождж, залева, снег’. Прасл. *tǫča (< *tǫk‑ja) ‘дажджавая, навальнічная, градавая хмара’, роднаснае літ. tánkus ‘густы, часты’, ‘шчыльны, дзябёлы, тугі’, ст.-інд. tanákti ‘сціскае, збівае разам’, авест. taxma‑ ‘храбры, моцны’, арм. t‘anjr ‘густы’, ірл. técht ‘загуслы’, гоц. þeiƕo ‘гром’ < і.-е. *ten‑k‑ ‘сцягвацца, збірацца, збівацца’ < і.-е. *ten‑ ‘цягнуць, валачы’; першапачаткова *tęča‑ ‘збітая маса’ > ‘сабраная ў хмару’ і іншыя пераносныя значэнні (Фасмер, 4, 129; Брукнер, 570; Скок, 3, 517— 518; Борысь, 630; ЕСУМ, 5, 688). Як варыянт індаеўрапейская аснова падаецца ў выглядзе *temk‑ ‘рабіцца цвёрдым, згушчацца’ (Покарны, 1068; Сной, 769; ESJSt, 16, 973: тут крытыка версіі пра сувязь з *tukъ, гл. тук 1, падрабязней Жураўлёў, Язык и миф, 340). Зводку ранейшай літаратуры гл. у Арол, 4, 122–133.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

pelt

I [pelt]

1.

v.i.

1) кі́даць, атакава́ць, напада́ць на каго́

The boys were pelting the dog with stones — Хлапцы́ шпурля́лі камяня́мі ў саба́ку

2) ліць; сячы́ (пра дождж, град)

3) сьпяша́цца

2.

n.

1) кі́даньне n.

2) ху́ткасьць f.

at full pelt — по́ўным хо́дам

II [pelt]

n.

1) нявы́рабленая аўчы́на

2) ску́ра

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

адкасі́ць сов.

1. (кончить косьбу) откоси́ть;

2. (износиться в процессе косьбы) откоси́ть;

каса́ сваё ~сі́ла — коса́ своё откоси́ла;

3. (на каком-л. участке) откоси́ть;

а. траву́ ад град — откоси́ть траву́ у (во́зле) гряд;

4. (возместить косьбой) отрабо́тать на косьбе́;

я за гэ́та адкашу́ — я за э́то отрабо́таю на косьбе́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паадбіва́ць сов.

1. (о многом — ударом отделить, отколоть) отби́ть;

2. (о многих, о многом — встречным ударом) отби́ть, отрази́ть;

3. (о многих — защищаясь, вынудить к отступлению) отби́ть, отрази́ть;

4. (о многих, о многом — отнять с боем) отби́ть;

5. (о многом — ударяя, оторвать приколоченное) отби́ть, отколоти́ть;

6. (о многом — повредить) отби́ть;

7. (о многом — нанести черту натянутой верёвкой, смазанной мелом или углём) отби́ть;

8. (о многом — оставить след) отпеча́тать;

9. (о многом — выделить путём обмера) отби́ть;

10. (о многом — отделить перегородкой) отгороди́ть;

11. (о многих) отби́ть;

п. пакупніко́ў — отби́ть покупа́телей;

12. (о многом) поби́ть;

град ~ва́ў жы́та — град поби́л рожь;

13. (о многом — поставить клеймо) заклейми́ть;

14. (о многом — желание, охоту) отби́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пабі́ць сов.

1. разби́ть, поби́ть; (во множестве — ещё) переби́ть, переколоти́ть;

п. шкля́нку — разби́ть стака́н;

пабі́ў уве́сь по́суд — переби́л (переколоти́л) всю посу́ду;

п. во́кны — поби́ть (переби́ть) о́кна;

2. (умертвить во множестве) поби́ть, переби́ть;

3. (нанести побои) поби́ть, изби́ть, поколоти́ть;

4. (одержать победу) поби́ть;

п. рэко́рд — поби́ть реко́рд;

у штурха́нні ядра́ ён усі́х пабі́ў — в толка́нии ядра́ он всех поби́л;

5. разг. (изрыть — лицо) исконопа́тить;

во́спа пабі́ла твар — о́спа исконопа́тила лицо́;

6. безл. переводится конструкцией с гл. образова́ться;

нагу́ пабі́ла на ра́ны — на ноге́ образова́лись ра́ны;

7. (повредить) поби́ть;

град пабі́ў жы́та — град поби́л рожь;

8. (на части) раздели́ть;

п. по́ле на ўча́сткі — раздели́ть по́ле на уча́стки;

9. карт. уби́ть, покры́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скалаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; зак.

Разм.

1. што. Скаламуціць. Ой, ляцелі гусі ды з-пад Белай Русі, Скалацілі в[а]ду ціхага Дунаю. Багдановіч. — Ой, гусі в[а]ду скалацілі ў рэчцы... — Дзявочы голас чуецца здалёк. Барадулін. Ляцеў птах, на ваду — бах. Вады не скалаціў і сам не паляцеў. (Снег). З нар.

2. каго-што. Моцна пабіць, збіць. [Ляснік мядзведзя] Скалаціў, змалаціў, Вытаўк, аддубасіў, Пад зарокам адпусціў, Каб да пчол не лазіў. Калачынскі. // Пабіць, знішчыць. То скалоціць град дазвання, То пажар, то недарод... Так і мучацца звычайна, Б’юцца рыбай з года ў год. Броўка.

3. перан.; каго-што. Стварыць, сабраць, арганізаваць. Мы тут брыгадку з маладняка скалоцім, — прыкладам пераканаем... Шынклер. [Ваўчок:] — Хіба не я скалаціў калектыў, вядомы на ўсю рэспубліку? Хадкевіч. Андрэй пабыў ужо ў Пярэжыры, недалёкай вёсцы, сустрэўся там са сваім аднадумцам Андрэем Крывашчокім, які таксама скалаціў невялікую групу, звязаную з мінскімі падпольшчыкамі. Кухараў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сцяба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае і сцёбаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што і без дап.

Біць чым‑н. гнуткім; хвастаць. Хлопчык сцябаў і сцябаў разгарачанага каня, пакуль не паглыбіўся далёка ў лес. Курто. У час другой перамены Вінцусь дзесьці знайшоў гнуткую лазіну і пачаў ёю сцёбаць дзяўчат па голых нагах. Прокша. Паўлюк перастаў трашчаць карой і сцёбаў дубцом па траве. Пташнікаў. // Біць, хвастаць таго, хто рухаецца (пра галіны і пад.). Ішоў, І травы па каленях Балюча сцёбалі яго [чалавека]. Калачынскі. Каласы жорстка сцябалі .. [Бабейку] па твары. Хадкевіч. / Пра вецер, дождж, град і пад. Па шыбах шырокіх [акон] сцёбаў асенні дожджык. Чарнышэвіч. Вецер разгоніста гойсаў у пустым полі, матляў поламі шыняля, сцёбаў па абмёрзлых заснежаных бурках Сотнікава. Быкаў. Сцябае па твары вецер, здзірае з галавы капялюш. Лось. // перан. Рэзка адчытваць, крытыкаваць. Сцябаць крыўднымі словамі. □ [Люба:] — Лоўка [Саламон] сцёбаў начальства. Лоўка! Як у гогалеўскім «Рэвізоры» выйшла. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

spatter

[ˈspætər]

1.

v.t.

1) расплю́хваць

to spatter mud — расплю́хваць гразь

2) пасячы́, зрашаці́ць

Bullets spattered the wall — Ку́лі зрашаці́лі сьцяну́

3) Figur. абкі́дваць бало́там, гра́зьзю; узво́дзіць паклёп

2.

v.i.

расплю́хвацца

Rain spatters on the sidewalk — Дождж расплю́хваецца на тратуа́ры

3.

n.

1) ля́скат -у m.

a spatter of bullets — град ку́ляў

2) плю́скат -у m. (дажджу́)

3) пы́рскі; пля́мы ад пы́рскаў

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

адбі́ць сов.

1. (ударом отделить, отколоть) отби́ть;

2. (встречным ударом оттолкнуть) отби́ть, отрази́ть;

3. (защищаясь, вынудить к отступлению) отби́ть, отрази́ть;

4. (отнять с боем) отби́ть;

5. (ударяя, оторвать приколоченное) отби́ть, отколоти́ть;

6. (повредить) отби́ть;

а. руку́ — отби́ть ру́ку;

7. (нанести черту окрашенной верёвкой) отби́ть;

8. (оставить след) отпеча́тать;

9. (выделить путём обмера) отби́ть;

а. дзяля́нку — отби́ть деля́нку;

10. (отделить перегородкой) отгороди́ть;

11. (такт) отби́ть;

12. (воспроизвести) отобрази́ть;

13. отби́ть;

а. пакупніко́ў — отби́ть покупа́телей;

14. (отбросить в обратном направлении) отрази́ть;

а. праме́нь святла́ — отрази́ть луч све́та;

15. разг. (послать телеграмму) дать, отпра́вить; отби́ть;

16. поби́ть;

град жы́та адбі́ў — град рожь поби́л;

17. (поставить клеймо) заклейми́ть;

18. (желание, охоту) отби́ть;

◊ а. пакло́н — отве́сить покло́н;

глузды́ а. — мозги́ отби́ть;

но́гі а. — но́ги отби́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свінцо́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да свінцу (у 1 знач.); зроблены са свінцу. Свінцовы злітак. Свінцовая куля. // Звязаны з уздзеяннем свінцу. Свінцовая інтаксікацыя. // Які ўтрымлівае свінец або свінцовае злучэнне. Свінцовыя бялілы. Свінцовыя руды. Свінцовая вада. // Звязаны з перапрацоўкай і здабычай свінцу. Свінцовыя распрацоўкі. Свінцовы руднік.

2. Цёмна-шэры, колеру свінцу. Свінцовыя хмары. □ Хмурны дзень, свінцовае неба ўзмацнялі ўражанне кволасці раслін. Мяжэвіч.

3. перан. Цяжкі; пануры, гнятучы. Тышкевіч напружваў памяць. У свінцовай галаве ніводнага пробліску. Асіпенка. Я свінцовыя вейкі свае расчыніў, Свет хіснуўся — такі нетрывалы і дзіўны. Панчанка. [Маці] гнялі цяжкія свінцовыя думкі. Дзе сыны? Дзе яе мілыя, любыя хлопчыкі? Ставер. Маўчанне было свінцовае, і ў гэтым маўчанні прагучаў голас: — Рацыя! Караткевіч.

4. перан. Які мае адносіны да свінцу (у 2 знач.). А зверху, з узгоркаў, не пераставаў сыпацца свінцовы град. М. Ткачоў. Назар Пашкевіч і Барыс Падгорны трымаліся каля Нічыпара Дубініна, які з кулямёта паліваў фашыстаў свінцовым дажджом. Гурскі.

•••

Свінцовы блішчак гл. блішчак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)