Тахо́ніць ’несці, цягнуць, валачы’ (ЛіМ, 1970, 2, 12). Відаць, таго ж паходжання, што і польск. tachnąć ’цягнуць’, якое Брукнер (563) звязвае з taskać ’цягаць што-небудзь цяжкае’, параўн. таскаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
jedzenie
jedzeni|e
н.
1. (дзейнасць) яда;
2. ежа; корм;
~e i picie — ежа і пітво;
coś do ~a — што-небудзь паесці;
nadający się do ~a — прыдатны для ежы; ядомы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
bądź
I заг. ад być
будзь;
bądź zdrów — будзь здаровы
II
bądź... bądź — або... або; ці... ці;
bądź co bądź — як бы там ні было; аднак;
kto bądź — хто-небудзь
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
игру́шка
1. ца́цка, -кі ж.;
2. перен. за́баўка, -кі ж.;
◊
как игру́шка як ля́лька, як ца́цка;
быть игру́шкой в чьи́х-л. рука́х быць за́баўкай у чыі́х-не́будзь рука́х.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
одолжи́ть сов.
1. (дать в долг) пазы́чыць (каму);
одолжи́ть кому́-л. миллио́н рубле́й пазы́чыць каму́-не́будзь мільён рублёў;
2. (оказать услугу) уст. услужы́ць (каму), зрабі́ць паслу́гу (ла́ску) (каму);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
соглаше́ние ср., в разн. знач. пагадне́нне, -ння ср.; (согласие) зго́да, -ды ж.;
прийти́ к соглаше́нию с ке́м-л. прыйсці́ да пагадне́ння з кім-не́будзь;
торго́вое соглаше́ние гандлёвае пагадне́нне;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Квіт ’пісьмовае пасведчанне аб чым-небудзь, квітанцыя, білет’ (ТСБМ, Нас., Грыг., Гарэц., Сл. паўн.-зах., З нар. сл., Жд. 3, КЭС, лаг., Касп.), ’хопіць, канец’ (ТСБМ, Касп., Нас., Бяльк.), ’вокліч незадавальнення чыім-небудзь нецярпеннем’ (Нар. лекс., Янк. БП). Апошняе ў выразе квіт тваёй міласці. Ст.-бел. квитъ ’квіт’ (з 1529 г.). Са ст.-польск. kwit ’тс’ (Булыка, Запазыч., 146). Польск. kwit у сваю чаргу з с.-лац. quitus ’вольны ад абавязкаў’ (магчыма, праз с.-в.-ням. quit ’вольны, аплачаны’) (Слаўскі, 3, 496).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Надаража́цца ’здзекавацца’ (Бяльк.), ’рабіць наперакор, на злосць; дражніцца, кпіць’ (жлоб., Жыв. сл.), надражицца ’ганьбаваць, здзекавацца, рабіць прыкрасць’ (Нас.), надари‑ жывацца ’дражніцца з кім-н., злаваць каго-н.’ (міёр., Нар. сл.), надаражацца ’зрабіць што-небудзь назло’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ), рус. надориживаться ’фанабэрыцца, выхваляцца чым-небудзь’, надражнАться ’насміхацца’. Калі прыняць за зыходную форму са слоўніка Насовіча, найбольш верагодна да дражніць (гл.), якое можа выступаць у рускіх гаворках у форме дражить, драживать (СРНГ), тады іншыя формы ўзніклі шляхам устаўкі галоснага перад р (другаснае поўнагалоссе?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́зукаваць ’да тонкасцей вывучыць чые-небудзь уласцівасці’ (Гарэц.). Сюды ж, відавочна, вызюка́ць ’вызываць’ і вызю́кацца ’адклікнуцца, прагаварыцца’ (Нас.). Рус. дыял. зук ’гук’, вы́зукать ’вычарпаць’, чэш. дыял. zukať ’удараць, стукаць’, zugať ’прагна есці або піць’, серб.-харв. зу̀кати, зу̑кам ’гусці; шапнуць, кінуць слова’, балг. зу́квам ’крычаць на ўсё горла’. Гукапераймальнае. З іншай ступенню чаргавання гл. зык, зыкаць (Фасмер, 2, 108 і наст., Махэк₂, 719; БЕР, 656). Развіццё семантыкі можна высветліць праз магчымае існаванне прамежкавага значэння ’вывучаць чые-небудзь уласцівасці, распытваючы пра іх’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Радзе́ць 1, радчэ́ць ’рабіцца рэдкім’, ’змяншацца колькасна’ (ТСБМ, Касп.). Ад рэ́дкі (гл.).
Радзе́ць 2 ’спрыяць’ (Касп., Бяльк.), сюды ж радзі́вы ’клапатлівы, дбайны’ (Сцяшк. Сл.), ’старанны’ (Др.-Падб.), ’старанны, дбайны’ (Гарэц.), ст.-бел. радѣти ’клапаціцца, дбаць’. Параўн. рус. раде́ть ’клапаціцца’, ’хацець, жадаць’, ’спадзявацца на што-небудзь’, ’радавацца чаму-небудзь’, ради́вый ’клапатлівы’, в.-луж. rodzić ’хацець, імкнуцца’, н.-луж. rožeś ’клапаціцца’, славен. róditi ’клапаціцца, захоўваць’, серб.-харв. ра́дити ’імкнуцца, працаваць’, балг. радя́, раде́я ’клапаціцца, старацца’, ст.-слав. радити ’клапаціцца’. Ад ра́да (гл.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)