эксцэ́нтрыка, ‑і, ДМ ‑рыцы, ж.
1. Тое, што і эксцэнтрычнасць 1 (у 2 знач.). Эксцэнтрыка характараў суседнічае з глыбокім псіхалагічным аналізам учынкаў. «Маладосць».
2. Жанр тэатральнага, цыркавога спектакля, пабудаваны на выкарыстанні эксцэнтрычных прыёмаў.
эксцэ́нтрыкавы, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які мае адносіны да эксцэнтрыка 2. Эксцэнтрыкавае кольца. // Забяспечаны эксцэнтрыкам. Эксцэнтрыкавы рэгулятар. □ [Аўтамат] замяніў работу чатырох эксцэнтрыкавых прэсаў. «Звязда».
эксцэнтрысітэ́т, ‑у, М ‑тэце, м.
Спец.
1. Зрушэнне восі дыска адносна восі вала. Вал з эксцэнтрысітэтам.
2. Адлегласць паміж фокусамі эліпса. Лінейны эксцэнтрысітэт. // Адносіны адлегласці паміж фокусамі эліпса да даўжыні яго вялікай восі. Цікавы эксцэнтрысітэт.
эксцэнтры́чнасць 1, ‑і, ж.
1. Тое, што і эксцэнтрыка (у 2 знач.), эксцэнтрыяда.
2. Уласцівасць эксцэнтрычнага. Эксцэнтрычнасць выразаў.
3. Эксцэнтрычны ўчынак. Што за эксцэнтрычнасці?
эксцэнтры́чнасць 2, ‑і, ж.
Зрушэнне цэнтра восі ў адзін бок. Эксцэнтрычнасць вобада.
эксцэнтры́чны 1, ‑ая, ‑ае.
1. Заснаваны на рэзкіх гукавых, зрокавых кантрастах ці на незвычайных, смешных прыёмах. Эксцэнтрычны нумар. Эксцэнтрычны трук.
2. Незвычайны, дзіўны, вельмі своеасаблівы, мудрагелісты манерамі, схільнасцямі. Эксцэнтрычны ўчынак. □ Гаю ж цяпер было не да крыўды і парахункаў з такім эксцэнтрычным камендантам. Машара. Шыковіч больш чалавек эмоцый, чым развагі, і таму яго ўчынкі часам здаюцца эксцэнтрычнымі, а змены настрою бываюць вельмі нечаканыя, калі не сказаць дзіўныя. «Полымя».
[Фр. excentrique.]
эксцэнтры́чны 2, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які не мае агульнага цэнтра. Эксцэнтрычныя кругі. Эксцэнтрычныя фігуры.
эксцэнтрыя́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Спец. Манера акцёрскай ігры, пабудаваная на выкарыстанні эксцэнтрычных прыёмаў.
эксцэрпі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Выбраць (выбіраць) з тэксту. Эксцэрпіраваць прыслоўі з тэксту рамана «На ростанях» Якуба Коласа.
эксцэ́рпцыя, ‑і, ж.
Выбарка чаго‑н. з тэксту. Эксцэрпцыя назыўных сказаў.
[Ад лац. excerptio — выбіранне, выбарка.]
эксцэ́с, ‑у, м.
1. Крайняе праяўленне чаго‑н.; празмернасць, нястрыманасць. — Ага, зразумела, — сказаў лысаваты. Сківіца ў яго адвісла, быццам стала адразу цяжкай. — Спадзяюся, як культурныя людзі, мы пагаворым без лішніх эксцэсаў. Асіпенка. [Мяснікоў:] — Перадай штабу, усім салдатам: вытрымка! Ніякіх эксцэсаў! Мележ.
2. Парушэнне нармальнага ходу чаго‑н., вострае сутыкненне (звычайна ў грамадскім жыцці). — Гарнізон выконвае мае распараджэнне, а гэта дае магчымасць папярэдзіць узнікненне непажаданых эксцэсаў. Гурскі.
[Ад лац. excessus — выхад; ухіленне.]
экс-...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «былы», напрыклад: экс-чэмпіён, экс-міністр.
[Ад лац. ex — з, ад.]