тырс, ‑а, м.
У грэчаскай міфалогіі — жазло Дыяніса (у рымскай — Вакха) і яго спадарожнікаў, абвітае плюшчом і вінаградным лісцем.
[Грэч. thyrsos.]
ты́рса, ‑ы, ж.
Від кавылю.
тырса́, ‑ы́, ж.
Разм. Апілкі. Тырса, што сыпалася з дубовай, прарэзіны, была цёплая і мяккая, і Дзяніс, тады яшчэ падлетак, зграбаў яе са свайго лапця. Чыгрынаў. Побач з домікам — вароты, на ўсю шырыню іх каранцінная падушка з тырсы. Місько.
тырча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак.
Разм. Тое, што і тарчаць. То там, то сям высока ў небе тырчалі трубы фабрык і заводаў. Колас. На лесвіцы нікога не было. Толькі ў шчыліне дзвярэй тырчала нейкая блакітная паперка. Арабей. Падышла царэўна да рыцара і ўбачыла на яго руцэ свой залаты пярсцёнак, а з кішэні ражок бацькавай хустачкі тырчыць... Якімовіч. Нікому не хацелася тырчаць на вуліцы, калі тут будзе рабіцца сапраўдны цуд, калі будзе рыхтавацца выбух, які пачуюць ажно ў самім Берліне. Бураўкін.
тырчко́м, прысл.
Разм. У вертыкальным становішчы; стаўма. Сабака прысеў на заднія лапы, паставіў тырчком вушы і чакае, калі да мяча наблізіцца Жорык. Даніленка.
тырчма́, прысл.
Разм. Тое, што і тарчма. А селянін зноў ставіў лапату тырчма і нагой моцна націскаў на яе. Васілеўская.
ты́сяцкі, ‑ая, ‑ае.
1. У Старажытнай Русі — начальнік ваеннага апалчэння.
2. Выбарная службовая асоба ад сялян, вясковы старшыня (да рэформы 1861 г.).
3. Галоўны распарадчык у старадаўнім рускім вясельным абрадзе.
ты́сяча, ‑ы, ж.; ліч. і наз.
1. Ліч. кольк. Лік і лічба 1000. Тысяча дзеліцца на 5. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 1000. Тысяча рублёў. Тысяча кіламетраў. □ У гэтым клубе было тысяча дзвесце месц для сядзення. Чорны. // Разм. Сума грошай, якая адпавядае гэтай лічбе. Нічыпар дастаў адкладзеную на падарункі тысячу, схаваў яе ў хкрыню. Асіпенка. Паддалася нарэшце ўгаворам. Прадала хату. Усяго і далі за яе якую тысячу. Але і тысяча на сяле немалыя грошы. Б. Стральцоў.
2. звычайна мн. (ты́сячы, ‑сяч). Вялікая колькасць, мноства каго‑, чаго‑н. Тысячы рознагалосых птушак напоўнілі паветра свістам, шчэбетам і спевамі. Колас. Пахі тысяч кветак перамяшаліся ў гарачым паветры. Шашкоў. // Разм. Вялікія грошы, капітал. [Арцём:] — Цэгла — гэта нашы тысячы і пашана ў прыдачу! Ракітны.
3. У Старажытнай Русі — апалчэнне, якое дзялілася на сотні.
тысяча...
Першая састаўная частка складаных слоў, што абазначае: які ўтрымлівае, мае тысячу, мноства чаго‑н., названага другой часткай слова, напрыклад: тысячагадовы, тысячагаловы, тысячатонны.
тысячагадо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які прадаўжаецца тысячу гадоў. Тысячагадовы перыяд.
2. Які існуе, жыве тысячу гадоў. Тысячагадовы баабаб.
3. Які налічвае тысячу гадоў. Тысячагадовы юбілей.
тысячагало́сы, ‑ая, ‑ае.
Які складаецца з тысячы, мноства галасоў; які ўтвараецца тысячам, мноствам галасоў. Тысячагалосае «ура» перарвала яго прамову. Шамякін. / у вобразным ужыв. Белагрывыя хвалі з разгону кідаюцца на бераг, разбіваюцца аб камень, заліваюць яго сваімі салёнымі пырскамі, аглушаюць тысячагалосым гоманам і шумам. Бяганская.