Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

чальча́к, ‑у, м.

Адна- або шматгадовая травяністая меданосная і лекавая расліна сямейства чальчаковых.

чальчако́выя, ‑ых.

Сямейства травяністых раслін, да якога адносяцца чальчак, плакун і пад.

чалядзі́н, ‑а, м.

Гіст.

1. Дваровы чалавек, слуга ў панскім доме. І ўсе дваровыя людзі або чалядзіны і чалядзінкі, як называлі іх паны, і людзі навакольных вёсак і сёлаў разам з Язэпкавымі бацькамі належалі пану, рабілі на пана, дзень і ноч мусілі помніць пра свайго пана. Якімовіч.

2. Той, хто належыць да чэлядзі (у 1 знач.).

чалядзі́нец, ‑нца, м.

Тое, што і чалядзін (у 1 знач.). Самае галоўнае — каб трапіць у палац у часе адпачынку, калі сама княгіня адпачывала на канапе і нікому з чалядзінцаў недазволена было хадзіць праз пакоі. Дубоўка.

чалядзі́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Жан. да чалядзін.

чаля́днік, ‑а, м.

Уст. Рамеснік у цэхавага майстра ў феадальных гарадах Беларусі, Літвы, Польшчы. Раней у рамястве наёмным работнікам (але толькі ў цэхавым сэнсе гэтага слова) быў адзін чаляднік. Алексютовіч.

чаля́дня, ‑і, ж.

Гіст. Жыллёвае памяшканне для чэлядзі (у 2 знач.). Дзядзька Рыгор, як чалавек сямейны, жыў у асобнай прыбудоўцы пры чалядні. Якімовіч.

чамада́н, ‑а, м.

Дарожная скрынка з векам і ручкай для рэчаў, багажу пасажыра, зроблены са скуры, дэрмаціну, фібры ці кардону. Сярод пакоя стаяў расчынены чамадан Маі, у які яна складвала свае рэчы. Дуброўскі. Ніна хадзіла па пакоі, нешта брала, нешта клала ў чамадан, часам жартавала. Шыцік.

•••

Сядзець на чамаданах гл. сядзець.

[Перс. žāmedan.]

чамада́навы, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і чамаданны.

чамада́нны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да чамадана. Чамаданны замок. Чамаданная скура.

•••

Чамаданны настрой (жарт.) — паходны настрой перад ад’ездам куды‑н.