ха́рч
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ха́рч |
харчы́ |
| Р. |
ха́рчу |
харчо́ў |
| Д. |
ха́рчу |
харча́м |
| В. |
ха́рч |
харчы́ |
| Т. |
ха́рчам |
харча́мі |
| М. |
ха́рчы |
харча́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
харч, -у, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Тое, што спажываюць, чым жывяцца, ежа.
Мясны х.
Нешта ж ты змізарнеў на гарадскіх харчах.
2. Корм для жывёлы.
Нарыхтаваць харчу жывёле на зіму.
3. перан. Тое, што з’яўляецца крыніцай роздуму, разважанняў.
Даць х. для мозгу.
◊
На харчах святога Антонія (разм., жарт.) — недаядаючы, галадаючы.
|| прым. харчо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
харч (род. ха́рчу) м. пи́ща ж., пита́ние ср.; продово́льствие ср.;
мясны́ х. — мясна́я пи́ща;
запа́сы ~чо́ў — запа́сы продово́льствия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
харч, ‑у, м.
1. Тое, што спажываюць, чым жывяцца. — Мама! Ну што ты кажаш? — дакорліва сказала Даша і хуценька пачала збіраць харч у дарогу. Асіпенка. З харчам было неяк прасцей. Бульба ў хаце ўсё-такі не зводзілася. Навуменка. // Прыгатаваная страва. — Гэй, хлопцы! Пад’ём! — гукнуў Мікола. — Харч прыехаў! Даніленка. // звычайна мн. (харчы́, ‑о́ў). Прыпасы ежы. [Цыпручыха:] — У яго ж ні капейкі няма з сабою, а харчоў узяў усяго на два дні. Бядуля. — Нешта змізарнеў ты тут, сынку, на гарадскіх харчах. Шчарбатаў.
2. Корм для жывёлы. [Дзед:] — Малако ж вы любіце, дык павінны клапаціцца і пра харч каровам на зіму. Рылько.
3. Тое, што і харчаванне (у 3 знач.). Посны харч. □ [Астап:] — Я спытаць цябе хачу: чаму гэта ты схуднеў так? Ці гэта ад харчу? Лынькоў.
4. перан. Тое, што з’яўляецца крыніцай роздуму, разважанняў. [Шыковіч:] — Ну, брат, даў ты харч майму склератычнаму мозгу. Шамякін.
•••
На сваіх харчах — харчавацца за свой кошт.
На харчах святога Антонія — недаядаючы. галадаючы.
Харчы пераводзіць — а) спажываць ежу, якая не ідзе на карысць; б) марна траціць сродкі на што‑н.
[Араб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
харч...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню: а) слову «харчовы» (у 3 знач.), напрыклад: харчбаза, харчпункт, харчатрад; б) словам «харч», «харчовы» (у 1, 2 знач.), напрыклад: харчкамбінат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
індычы́на, -ы, ж.
Мяса індыка (індычкі) як харч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прахарчу́нак, -нку м., разг. проко́рм, харч
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
харчи́ мн. (ед. харч м.) разг. харчы́, -чо́ў, ед. харч, род. ха́рчу м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тарбага́ніна, ‑ы, ж.
Мяса тарбагана, як харч. Пакаштаваць тарбаганіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спажы́ва, -ы, ж.
1. Тое, чым лёгка можна пажывіцца (разм.).
Падкі да спажывы.
2. Харч, ежа; здабыча.
Лісы шукаюць спажывы.
3. перан. Матэрыял для роздуму, разумовай дзейнасці і пад.
С. для розуму.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)