урэ́шце
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| урэ́шце |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
урэ́шце.
1. прысл. Пасля ўсяго, напаследак, нарэшце.
Ён у. паявіўся.
2. у знач. далучальнага злуч. Ужыв. для далучэння асобнага слова ці цэлага сказа.
Гул слабеў, у. знік зусім.
3. у знач. пабочн. сл. Паказвае на завяршэнне працэсу, дзеяння, з’явы.
Ну, я, у., скончыла сваю работу.
4. у знач. пабочн. сл. Ужыв. як выражэнне крайняй ступені незадавальнення, нецярпення або падкрэслівае што-н.
Замоўкні ты, у.!
У., з кім хачу, з тым і сябрую.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
урэ́шце
1. нареч. наконе́ц, в конце́ концо́в;
у. ён з’яві́ўся — наконе́ц он яви́лся;
2. вводн. сл. наконе́ц;
гэ́та, у., непрысто́йна — э́то, наконе́ц, неприли́чно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
урэ́шце, прысл.
1. Пасля ўсяго, напаследак; нарэшце. Хлопчыкі гаварылі яшчэ доўга, дамаўляючыся, як і што яны будуць рабіць у горадзе, якім чынам будуць шукаць прафесара і як потым яго павязуць. Урэшце яны вырашылі чакаць раніцы, каб на світанні зноў рушыць у дарогу. Сіняўскі. Тым часам гульня працягвалася, і мы з Вандай урэшце адолелі сваіх праціўнікаў. Марціновіч. Апынуўшыся тут,.. [Міколка] не мог уцярпець, каб не паглядзець, а чым жа ўрэшце скончыцца ўся пакгаузная справа. Лынькоў.
2. у знач. далучальнага злучн. (часта ў спалучэнні са злучнікам «і»). Ужываецца для далучэння асобнага слова або цэлага сказа. Агонь усё слабеў... урэшце знік паволі... Багдановіч.
3. у знач. пабочн. Паказвае на завяршэнне працэсу, дзеяння, з’явы. Хвілін праз колькі, відаць, скончыўшы,.. [дзяўчына], урэшце, адарвала ад кнігі чырвоныя ад слёз вочы. Шамякін.
4. у знач. пабочн. Паказвае, што мера цярпення, чакання і пад. скончылася, або падкрэслівае што‑н. [Карзюк:] — Калі ж, урэшце, можна будзе з ёю [Марысяй] пагаварыць?! Баранавых. [Лёдзя:] — А ўрэшце, з кім хачу, з тым і гуляю. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
впро́чем
1. союз урэ́шце, зрэ́шты; (однако) адна́к, але́;
2. вводн. сл. зрэ́шты, усё-такі, урэ́шце.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наконе́ц нареч. нарэ́шце, урэ́шце;
наконе́ц-то! нарэ́шце!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тандэ́м ’размяшчэнне адно за другім’, ’двухмесны веласіпед’ (ТСБМ). Праз польск. tandem ’двухколавы вазок, запрэжаны цугам, адзін за адным, коньмі’, ’веласіпед з двума сядзеннямі’, з англ. tandem ’размяшчэнне гужам, адно за адным; веласіпед для дзвюх асоб, якія сядзяць адна за адной’ < лац. tandem < *tamdem ’урэшце, урэшце рэшт’, што трансфармавалася ў значэнне ’ў даўжыню’, ’у працяг’, г. зн. ’адзін за адным’ (Сной₂, 750).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
слізкава́ты, ‑ая, ‑ае.
Трохі слізкі. Урэшце,.. [Адаму] ўсё ж неяк удалося намацаць нагамі слізкаваты і вузкі, як абструганая жэрдка, парог. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шархаткі́, ‑ая, ‑ое.
Разм. Які ўтварае шорхат, шуміць, шапоча. Урэшце з кустоў вылезлі цьмяныя постаці ў шархаткіх плашч-палатках. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераку́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Разм. Тое, што і перакур. Урэшце знізу гукнулі: — Наверсе там! Перакурка!.. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)