сумава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е; -му́й; незак.
1. Знаходзіцца ў стане суму.
Недзе далёка сумуе гаротная матка.
2. па кім-чым. Адчуваць душэўны неспакой; журыцца, тужыць.
С. па сыне.
С. па рабоце.
Летам у вёсцы с. няма калі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сумава́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
суму́ю |
суму́ем |
| 2-я ас. |
суму́еш |
суму́еце |
| 3-я ас. |
суму́е |
суму́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
сумава́ў |
сумава́лі |
| ж. |
сумава́ла |
| н. |
сумава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
суму́й |
суму́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
суму́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сумава́ць несов.
1. скуча́ть; тоскова́ть; грусти́ть;
2. (па кім, чым, аб кім, чым) скуча́ть (по ком, чём, о ком, чём, по кому, чему), тоскова́ть (по ком, чём, о ком, чём, по кому, чему), грусти́ть (по ком, чём, о ком, чём, по кому, чему)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сумава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; незак.
1. Адчуваць сум, смутак; аддавацца душэўнай горычы. Недзе, далёка, Сумуе гаротная матка. Танк. Паблізу ад сябе .. [Марыля] чуе ласкавы, спачувальны голас: — Не сумуйце так, ле пакутуйце. Кулакоўскі. [Маці:] — А Надзя твая [Федзечка] вельмі сумуе. Часта да нас забягае і ўсё плача. Няхай. // Журыцца. Першыя дні, калі бацька паехаў у адпачынак, Надзейка, прыходзячы дадому, сумавала. Хадкевіч. [Цімох:] — А з добрымі людзьмі ніколі сумаваць не будзеш.. ніколі самотнай сябе не адчуеш. Дубоўка. Не пішы аб тым мне, Што ўсё сумуеш, Я таксама, знаю, Сёння не засну. Тарас. / у перан. ужыв. Сумуе клён у поплаве на грудзе. Русак.
2. па кім-чым. Адчуваць душэўную трывогу, маркоту; тужыць па кім‑, чым‑н. У першы дзень Міхась сумаваў па матцы. Якімовіч. Вось і тая зямля, дзе дужэў ты і рос, Па якой сумаваў столькі зім, столькі вёсен. Кірэенка. Скажу адно, можа, ніхто так не сумуе па цёплым слове з дому, як салдат. Скрыган. // Зазнаваць патрэбу ў чым‑н.; перажываць без чаго‑н. [Марына] нярэдка сумавала па заводу. Шахавец. І трэба сказаць — сумуюць па ёй [лесарубнай справе] яго багатырскія плечы! Якімовіч. // Маркоціцца (пра жывёл). Недзе ў хляве сумавала ахрыплым голасам цялё. Чорны.
3. Нудзіцца. У хаце, быццам у вуллі, Тут сумаваць няма калі! Барадулін. Прыходзіць дадому. Сумуе адзін... Якую прыдумаць работу? Бялевіч. // Знаходзіцца ў бяздзейнасці (пра рэчы). І стаяць, сумуюць санкі, Не знайсці хлапцам гулянкі, Бо не выпаў снег. Кірэенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сумаваць ’раздумваць’ (Арх. Федар.), ’маркоціцца, перажываць’, ’разважаць, меркаваць’ (Тур.), сумува́тысь ’абмяркоўваць, дамаўляцца, раіцца’ (Клім.), сумувати (суму сумувати) ’размаўляць’ (Зянк.). Рус. зах., паўдн. сумова́ть ’думаць, меркаваць’, су́му сумовать ’думаць, мазгаваць’. З польск. sumovać ’падлічваць’, якое ўжо ў ст.-бел. сумовати ’тс’ (XVI ст.) < ст.-польск. sumovać, гл. Булыка, Лекс. запазыч., 78. Польскае слова ад suma, гл. сума 1, цяжка адмежаваць ад сум і роднасных, параўн. Брукнер, 526; Бязлай, 3, 341; ЕСУМ, 5, 475.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засумава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е; -му́й; зак.
Пачаць сумаваць.
Хлопчык засумаваў па бабулі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
марко́ціцца, -ко́чуся, -ко́цішся, -ко́ціцца; незак.
Сумаваць, тужыць, журыцца.
|| зак. замарко́ціцца, -ко́чуся, -ко́цішся, -ко́ціцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хандры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; незак.
Знаходзіцца ў стане хандры; сумаваць, тужыць.
Х. ад адзіноты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уныва́ть несов. сумава́ць, журы́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нудзе́ць, -дзе́ю, -дзе́еш, -дзе́е; незак., па кім-чым і без дап.
Нудзіцца, сумаваць.
Працы шмат, няма калі н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)