сузо́р’е
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
сузо́р’е |
сузо́р’і |
| Р. |
сузо́р’я |
сузо́р’яў |
| Д. |
сузо́р’ю |
сузо́р’ям |
| В. |
сузо́р’е |
сузо́р’і |
| Т. |
сузо́р’ем |
сузо́р’ямі |
| М. |
сузо́р’і |
сузо́р’ях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
плея́да, -ы, ДМ -дзе, ж. (высок.).
1. Група выдатных дзеячаў пэўнай эпохі ў якой-н. галіне культуры, навукі.
П. выдатных пісьменнікаў.
2. (з вялікай літары), мн. Плея́ды, Плея́д. Вялікая колькасць яркіх зорак у сузор’і Цяльца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сямізо́р’е, ‑я, н.
Сем бачных зорак у сузор’і Вялікай і Малой Мядзведзіцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задыяка́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да задыяка, знаходзіцца ў задыяку. Задыякальныя сузор’і.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мядзве́дзіца, ‑ы, ж.
Самка мядзведзя.
•••
Вялікая Мядзведзіца; Малая Мядзведзіца — сузор’і Паўночнага паўшар’я, кожнае з якіх складаецца з сямі зорак і мае форму каўша.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўсплыва́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Разм. Усплыць — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. А калі апала на ваду [пяро], — Пасінелі, зашумелі хвалі, .. І сузор’і лілій паўсплывалі... Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фельдма́ршал, ‑а, м.
Вышэйшае генеральскае званне ў рускай дарэвалюцыйнай і некаторых замежных арміях. // Асоба, якая мае гэта званне. У выдатным сузор’і вялікіх сыноў рускага народа ярка ззяе слаўнае.. імя .. Суворава — фельдмаршала і генералісімуса рускай арміі. «Беларусь».
[Ням. Feldmarschall.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Стажа́ры ‘сузор’е Вялікая Мядзведзіца’ (мін., зах.-маг., ЛА, 2; Стан.), ‘групы блізка размешчаных зорак у сузор’і Цяльца’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Сцяшк.), стажэ́рка ‘Плеяды’ (Касп.). Укр. стожа́ри ‘сузор’е Плеяды’, рус. стожа́ры ‘сузор’е Плеяд, Вялікай Мядзведзіцы’. Паводле Фасмера (3, 764), перанос з стажар (гл.); паводле ЕСУМ (5, 424), гэта другаснае збліжэнне на базе старой назвы Плеяд Валасажа́р (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стажа́р, ‑а, м.
1. Уваткнуты ў зямлю шост, вакол якога кідаецца стог. [Другі спадарожнік:] — Дык гэта Сымонаў хутар? А дзе ж яго гумно? — Вунь там, мусіць, — паказаў першы рукой убок, за хату, дзе тырчаў голы стажар. Галавач.
2. звычайна мн. (стажа́ры, ‑жар). Народная назва групы з блізка размешчаных зорак у сузор’і Цяльца. Ночкай вынікнуць стажары, І бяздонныя амшары Зоркі высцелюць руном. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кані́кулы ’перапынак у занятках для адпачынку навучэнцаў’ (ТСБМ), драг. каніку́лэ ’тс’ (Лучыц-Федарэц., вусн. паведамл.). Відавочна, запазычана з польск. kanikuła ’спякота’ і старое значэнне ’канікулы’, якое з лац. canīcula ’малы сабачка’ (у выражэнні diēs caniculāres) — ад назвы сузор’я Малога Пса і таго перыяду, калі сонца знаходзіцца ў гэтым сузор’і (з 22 ліпеня да 23 жніўня) і стаіць гарачае надвор’е; па гэтай прычыне быў устаноўлены перыяд адпачынку ад заняткаў. Форма мн. ліку на аналогіі з суткі (Фасмер, 2, 180; Шанскі, 2 (К) 44).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)