стано́ўча
прыслоўе, утворана ад прыметніка
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| стано́ўча |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
стано́ўча нареч. положи́тельно; см. стано́ўчы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
одобри́тельно нареч. стано́ўча, пахва́льна;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́гараць², 1 і 2 ас. не ўжыв., -рыць; зак. (разм.).
Станоўча вырашыцца, удацца.
Справа яго не выгарала.
|| незак. выгара́ць, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ула́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станоўча вырашыцца, ажыццявіцца.
Справа ўладзілася.
2. Уладкавацца, асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для існавання; размясціцца, прыстроіцца.
У. на кватэры.
У. з харчаваннем.
3. Паступіць на работу, вучобу, службу і пад., заняць якое-н. месца, становішча (разм.).
У. на працу.
|| незак. ула́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. ула́джванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уладкава́цца, -ку́юся, -ку́ешся, -ку́ецца; -ку́йся; зак. (разм.).
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў належны парадак; станоўча вырашыцца.
Жыццё ўладкавалася.
Справы ўладкаваліся.
2. Асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для жыцця; размясціцца, прыстроіцца.
Маладыя ўладкаваліся ў асобным пакоі.
У. на возе.
3. Паступіць куды-н. (на работу, службу).
У. вучнем на завод.
|| незак. уладко́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. уладкава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Маладзі́цца, драг. молоды́тысь ’паляпшацца (аб надвор’і) пасля дажджу на лепшае’ (З нар. сл.), укр. мо́лоді ’невялікія хмары на небе’ — прыкмета добрага надвор’я. Да маладзе́ць (гл.). Семантыка лексемы аформілася пры ад’ідэацыі веравання, звязанага з маладзіком, які станоўча ўплывае на станаўленне надвор’я, на рост раслін і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адо́брыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Станоўча аднесціся да чаго‑н.; ухваліць. Калі.. [Сцёпка] даведаўся, што Аленка збіраецца далей вучыцца, то адобрыў яе намер. Колас. // Згадзіцца з чым‑н., прыняць (праект, план і пад.). [Кіеня:] — А гэта — інжынерскія разлікі. Іх можна або адобрыць, або забракаваць. Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гарнаста́й ’гарнастай’ (БРС, Бяльк.). Рус. горноста́й, горнаста́ль, горноста́рь, укр. горноста́й, польск. gronostaj, чэш. hranostaj, дыял. hramostýl, славен. gránoselj і г. д. (агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 48). Прасл. форма дакладна невядома, можна зыходзіць з *gornostalь, *gornostajь. Агляд версій гл. у Фасмера, 1, 442–443; Слаўскага, 1, 351–352; Трубачова, там жа. Здаецца, што гэта ўсё ж запазычанне са ст.-н.-ням. (ст.-саксон.). Гл. меркаванні Слаўскага (там жа, з ацэнкай версій) і Трубачова (апошні вельмі станоўча выказваецца за запазычанне).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзе́йнічаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Рабіць што-н., займацца чым-н.
Д. рашуча.
2. чым. Кіраваць, валодаць чым-н.
Спартсмен удала дзейнічаў ракеткай.
Пасля ранення нага не дзейнічае.
3. на каго-што і без дап. Рабіць уплыў, уздзеянне, выклікаць якую-н. рэакцыю ў адказ.
Лякарства на яго станоўча дзейнічае.
Сонца згубна дзейнічае на жэньшэнь.
4. Быць спраўным (пра апараты, механізмы).
Механізм дзейнічае безадказна.
5. Мець сілу, абавязваць рабіць пэўным чынам.
Тут дзейнічаў даўні звычай.
◊
Дзейнічаць на нервы каму (разм.) — раздражняць каго-н.
|| зак. падзе́йнічаць, -аю, -аеш, -ае (да 3 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)