піла́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. піла́ пі́лы
пілы́
Р. пілы́ пі́л
Д. піле́ пі́лам
В. пілу́ пі́лы
пілы́
Т. піло́й
піло́ю		 пі́ламі
М. піле́ пі́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

піла́, -ы́, мн. пілы і (з ліч. 2, 3, 4) пілы́, піл, ж.

1. Стальная зубчастая пласціна (або дыск) для разразання дрэва, металу і пад.

Ручная п. (інструмент у выглядзе такой пласціны з ручкай). Механічная п. (машына для пілавання). Цыркулярная п.

2. перан. Пра чалавека, які пілуе (у 2 знач.) каго-н. (разм., неадабр.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

піла́ ж.

1. пила́;

механі́чная п. — механи́ческая пила́;

цыркуля́рная п. — циркуля́рная пила́;

падо́ўжная п. — продо́льная пила́;

2. перен., разг. пила́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

піла́, ‑ы; мн. пілы, піл; ж.

1. Інструмент у выглядзе стальной пласціны або дыска з завостраным зубамі для разразання дрэва, металу і пад. Яшчэ з раніцы Еўдакім паклікаў Юрку на дрывотнік. Тут ужо стаялі козлы, на іх ляжала навостраная піла. Курто. Цвёрдае, як жалеза, дрэва слаба паддавалася піле. Чарнышэвіч.

2. Разм. Пра сварлівага чалавека (звычайна жанчыну), які часта прыдзіраецца да чаго‑н., дакарае каго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Піла́, пі́лка ’стальная пласціна або дыск з зубамі для разразання’ (ТСБМ, Яруш., Нас., Сл. ПЗБ. Бяльк., ТС); ’сварлівы чалавек, сварлівая жонка’ (ТСБМ, Нас.), ’настойлівы’, пілкі ’які мае уласцівасць да пілавання’ (Нас.). Укр. пила́, рус. пила́ ’піла’, пи́лка, пилочка ’напільнік’, польск. piła ’тс’, старое pieła ’тартак’, чэш. pila ’піла’, ’тартак’, ст.-чэш. pila ’піла’, ’напільнік’, славац. pila ’піла’, ’тартак’, славен. píla ’напільнік’, рэз’ян. ’хрыбетны’, нотранск. ’піла’, серб.-харв. пи́ла ’піла’, ’напільнік’, макед. пила ’піла’, пилана ’напільнік’, балг. пила ’піла’, ст.-слав. пила ’тс’. Прасл. *pila ’піла, напільнік’, роднаснае герм. *fila (ст.-в.-ням. fihala, fîla, ст.-в.-ням. vîle, ст.-англ. fil, англ. file), літ. peĩlis, лат. peilis ’нож’ (Махэк₂, 449), а таксама ст.-прус. peile ’тс’ (Траўтман, 210; Мюленбах-Эндзелін, 3, 192). Міклашыч (246), Кіпарскі (Gemeinslav., 257), Брукнер (414), Фасмер (3. 261), Бязлай (3, 36) гавораць пра запазычанне прасл. *pila з прагерм. fila, роднаснага ст.-грэч. πείκω ’чашу, стрыгу, драпаю’, πικρός ’востры’, ст.-інд. pim̊çati ’вырубвае’. Наяўнасць у прасл. *pila двух значэнняў тлумачыцца тым, што старажытныя пілы былі таўсцейшымі ў аснове, з больш вузкім палатном, карацейшымі, — нечым сярэднім паміж пілой і напільнікам. Сюды ж пілава́ць ’рэзаць пілою’ (ТСБМ, Яруш., Шат., Касп., Сл. ПЗБ), ’папракаць, мучыць’ (Шат.), піластаў ’настройшчык піл’ (Шат.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

піла / вузкая ручная, невялікая: нажоўка

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

піла́-ры́ба

назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. піла́-ры́ба пі́лы-ры́бы
пілы́-ры́бы
Р. пілы́-ры́бы піл-рыб
Д. піле́-ры́бе пі́лам-ры́бам
В. пілу́-ры́бу піл-рыб
Т. піло́й-ры́бай
піло́ю-ры́баю		 пі́ламі-ры́бамі
М. піле́-ры́бе пі́лах-ры́бах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

піла́-ры́ба, пілы́-ры́бы, мн. пілы-ры́бы і (з ліч. 2, 3, 4) пілы́-ры́бы, піл-рыб, ж.

Драпежная рыба з атрада скатаў з адросткамі на мордзе, падобнымі на зуб’е пілы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

піла́-ры́ба ж., зоол. пила́-ры́ба

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

піла́-ры́ба, пілы-рыбы; мн. пілы-рыбы; ж.

Вялікая драпежная марская рыба з пілападобнымі адросткамі на верхняй сківіцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)