прыгаво́раны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
прыгаво́раны |
прыгаво́раная |
прыгаво́ранае |
прыгаво́раныя |
| Р. |
прыгаво́ранага |
прыгаво́ранай
прыгаво́ранае |
прыгаво́ранага |
прыгаво́раных |
| Д. |
прыгаво́ранаму |
прыгаво́ранай |
прыгаво́ранаму |
прыгаво́раным |
| В. |
прыгаво́раны (неадуш.)
прыгаво́ранага (адуш.) |
прыгаво́раную |
прыгаво́ранае |
прыгаво́раныя (неадуш.)
прыгаво́раных (адуш.) |
| Т. |
прыгаво́раным |
прыгаво́ранай
прыгаво́ранаю |
прыгаво́раным |
прыгаво́ранымі |
| М. |
прыгаво́раным |
прыгаво́ранай |
прыгаво́раным |
прыгаво́раных |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прыгаво́раны
дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
прыгаво́раны |
прыгаво́раная |
прыгаво́ранае |
прыгаво́раныя |
| Р. |
прыгаво́ранага |
прыгаво́ранай
прыгаво́ранае |
прыгаво́ранага |
прыгаво́раных |
| Д. |
прыгаво́ранаму |
прыгаво́ранай |
прыгаво́ранаму |
прыгаво́раным |
| В. |
прыгаво́раны (неадуш.)
прыгаво́ранага (адуш.) |
прыгаво́раную |
прыгаво́ранае |
прыгаво́раныя (неадуш.)
прыгаво́раных (адуш.) |
| Т. |
прыгаво́раным |
прыгаво́ранай
прыгаво́ранаю |
прыгаво́раным |
прыгаво́ранымі |
| М. |
прыгаво́раным |
прыгаво́ранай |
прыгаво́раным |
прыгаво́раных |
Кароткая форма: прыгаво́рана.
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прыгаво́раны приговорённый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыгаво́раны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад прыгаварыць.
2. у знач. наз. прыгаво́раны, ‑ага, м.; прыгаво́раная, ‑ай, ж. Той (тая), хто прыгавораны судом да якой‑н. кары. Усе глядзелі на прыгавораных. Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
приговорённый прыгаво́раны; прысу́джаны;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смяро́тнік, -а, мн. -і, -аў, м.
Чалавек, які асуджаны на смерць, прыгавораны да пакарання смерцю.
Камера смяротнікаў.
|| ж. смяро́тніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Збанітава́ць ’зняважыць, аблаяць’ (Сл. паўн.-зах.). Ст.-бел. банитовати ’выганяць’, ст.-польск. banitować ’тс’ (Булыка, Запазыч., 36); прэфіксацыя з‑ (< *jьz‑) фактычна паўтарае ўжо наяўную ў корані семантыку. Польск. banita ’выгнанец’ < с.-лац. bannitus ’прыгавораны на выгнанне’ (SWO, 68).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
смяро́тнік, ‑а, м.
Той, хто асуджаны на смерць або прыгавораны да пакарання смерцю. Ледзь перастаўляючы ногі, раз-пораз адпачываючы на прыдарожных кам[янях] і ў кюветах, пляліся счарнелыя чалавечыя здані — смяротніка Трасцянца, вязці, вывезеныя фашыстамі ў турмы другіх гарадоў, у канцэнтрацыйныя лагеры, на прымусовыя работы. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умо́ўны, -ая, -ае.
1. Загадзя ўмоўлены і зразумелы толькі тым, хто ўмовіўся.
У. стук.
Умоўнае месца.
2. Які мае сілу толькі пры якіх-н. умовах.
Умоўнае асуджэнне.
Прыгавораны ўмоўна (прысл.). Умоўная згода.
У. рэфлекс (выпрацаваны пад уплывам пэўных умоў).
3. Які не існуе на самай справе, яўны або сімвалічны.
Умоўная мяжа.
Умоўныя дэкарацыі.
4. У граматыцы: які ўтрымлівае ў сабе значэнне ўмовы (у 1 знач.).
У. сказ.
У. лад дзеяслова.
У. злучнік.
|| наз. умо́ўнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
турма́, ‑ы; мн. турмы, ‑аў; ж.
1. Месца зняволення, будынак, дзе ўтрымліваюцца асобы, якія прыгавораны судом да пазбаўлення волі, або тыя, што знаходзяцца пад следствам. [Дзяўчыну] не пасадзілі ў турму, а паколькі яна была яшчэ вельмі маладая, суд вырашыў выслаць яе этапным парадкам у нейкі штат. Лынькоў. Машына спынілася каля турмы. Мележ. // Пакаранне зняволеннем. Відаць было Максіму, што Алесь вельмі ганарыцца сваімі чатырма і васьмю месяцамі турмы. Машара. Дзед не змоўчаў. — Мой след, — сказаў ён, — хоць і праз турмы прайшоў, але чысты, не тое, што другіх... Якімовіч. // Знаходжанне ў зняволенні. У турме [П. Пестрак] захапляўся літаратурай, шмат чытаў, пісаў вершы. Хромчанка. А Кірыл сваё паўтараў: — Так усім і скажы, рабочы я і аніякай турмы не адбываў. Кавалёў. Пайду ў турму і веру — будзе год, калі маю прамову дагаворыць натхнёны барыкадамі кулямёт! Таўлай.
2. перан. Месца, дзе цяжка жыць, дзе жывуць прыгнечана. Царская Расія была турмой народаў. □ Я старац, Фёдар Кузьміч... Пустэльнік, Які сам сябе тут, на заімцы, у келлю-турму запёр... Сіпакоў. // Заняволенне, прыгнечанне. Ф. Багушэвіч .. клікаў з цемры да святла, з турмы на свабоду. «Полымя».
•••
Турма плача па кім — пра таго, хто заслугоўвае пакарання, турэмнага зняволення.
[Ад ням. Turm.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)