Прачы́стая
назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне
|
адз. |
| ж. |
| Н. |
Прачы́стая |
| Р. |
Прачы́стай |
| Д. |
Прачы́стай |
| В. |
Прачы́стую |
| Т. |
Прачы́стай
Прачы́стаю |
| М. |
Прачы́стай |
Крыніцы:
krapivabr2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Прачы́стая сущ. (церковный праздник) Успе́ние ср.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прачы́стая, ‑ай, ж.
Адно з царкоўных свят — дзень смерці багародзіцы (15 жніўня ст. ст.). Аднойчы, памятаю, туды недзе пад прачыстую, добрае ўсталявалася надвор’е. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прачы́стая, прачы́ста ’Багародзіца; свята Раства Божай Маці’ (Нас., Сл. ПЗБ), заўтра прочыста, шоб у хаце было чысто (ТС, пад чысто); прачы́сцянка (пречистенка) ’тс’ (Нас.). З ц.-слав., ст.-слав. прѣчистъ, з прѣ‑ (гл. пера-) і чистъ (гл. чысты), першапачаткова ’нявінная, беззаганная’, прэфікс пра- (< *per‑) перадае высокую меру якасці, гл. ESJSt, 12, 703.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прачы́сты
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
прачы́сты |
прачы́стая |
прачы́стае |
прачы́стыя |
| Р. |
прачы́стага |
прачы́стай
прачы́стае |
прачы́стага |
прачы́стых |
| Д. |
прачы́стаму |
прачы́стай |
прачы́стаму |
прачы́стым |
| В. |
прачы́сты (неадуш.)
прачы́стага (адуш.) |
прачы́стую |
прачы́стае |
прачы́стыя (неадуш.)
прачы́стых (адуш.) |
| Т. |
прачы́стым |
прачы́стай
прачы́стаю |
прачы́стым |
прачы́стымі |
| М. |
прачы́стым |
прачы́стай |
прачы́стым |
прачы́стых |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Спле́нье, спле́нка ‘традыцыйнае асенняе свята’ (ТС), спле́не ‘Прачыстая (15 жніўня ст. ст.)’ (ганц., гарад., Сл. ПЗБ), сплынне́ ‘тс’ (Клім.). З Успеніе ‘Прачыстая’; ‑л‑, магчыма, пад уплывам формы 1 ас. адз. л. дзеяслова спаць — сплю.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спажа́ ‘Прачыстая (15/28 жніўня)’ (Нас.; мядз., Жыв. сл.; віл., паст., шальч., Сл. ПЗБ), ‘свята Спас’ (Др.-Падб.). Рус. спо́жка ‘назва двух памінальных свят Багародзіцы 15 жніўня і 8 верасня’. Скарачэнне госпожа ў значэнні ‘Багародзіца’, параўн. стараж.-рус. Госпожинъ день ‘Прачыстая’; гл. Фасмер, 3, 737. Параўн. спадар (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
успе́ние ср., церк.
1. (смерть) смерць, род. сме́рці ж.;
2. (церковный праздник) Прачы́стая, -тай ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Спажы́нкі ‘Прачыстая’ (Нас.), Спажына́ ‘Спас (6/19 жніўня) (Сл. ПЗБ), спажы́наўка ‘спасаў пост’ (Касп.). Рус. зах., паўд. спожи́нки ‘пост перад Прачытай’. Паводле Фасмера (3, 737), з госпожинки ад госпожа ‘Багародзіца’ пад уплывам спожин ‘свята ўраджаю, жніво’. Збліжана з дажы́нкі ‘канец жніва, свята ўраджаю’, спажы́ць (Федар. 4), спожы́ць ‘выкарыстаць’ (ТС), спажываць ‘карыстацца’ (Сержп., Пятк. 2), параўн. няяснае спажываць ‘перажываць’ (Ян.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)