праніза́ць, -іжу́, -іжаш, -іжа; -іза́ны; зак.
1. каго-што. Тое, што і праткнуць.
П. штыком.
Страх пранізаў каго-н. (перан.). П. поглядам (перан.: хутка і пільна глянуць на каго-н.).
2. каго-што. Пранікнуць унутр каго-, чаго-н., праз што-н. (перан.).
Холад пранізаў усё цела.
Прамені сонца пранізалі галіны дрэў.
3. што. Правесці які-н. час, ніжучы што-н.
Цэлы вечар пранізала каралі.
|| незак. прані́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праніза́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
праніжу́ |
прані́жам |
| 2-я ас. |
прані́жаш |
прані́жаце |
| 3-я ас. |
прані́жа |
прані́жуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
праніза́ў |
праніза́лі |
| ж. |
праніза́ла |
| н. |
праніза́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
прані́ж |
прані́жце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
праніза́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
праніза́ць сов.
1. прям., перен. пронзи́ть;
п. наскро́зь — пронзи́ть наскво́зь;
п. по́глядам — пронзи́ть взгля́дом;
2. прониза́ть;
хо́лад ~за́ў усё це́ла — хо́лод прониза́л всё те́ло;
3. (нек-рое время) прониза́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
праніза́ць, ‑ніжу, ‑ніжаш, ‑ніжа; зак.
1. каго-што. Пракалоць, праткнуць наскрозь чым‑н. вострым. Немец не паспеў крыкнуць, як вострае джала нямецкага штыка наскрозь пранізала яго. Кавалёў. Іголка так і пранізала наскрозь палец. Васілевіч.
2. перан.; каго-што. Праткнуць, прайсці праз што‑н. Сонечнае святло пранізала тоўшчу вады аж да самага дна. Хомчанка. Сонца толькі што ўзышло і пранізала праменямі голыя кроны дрэў. Дуброўскі. Агонь выцягнуўся доўгім языком, лізнуў ім высокую купу ельніку, пранізаў яе навылёт. Васілевіч.
3. перан.; каго-што. Пранікнуўшы ўнутр каго‑, чаго‑н., выклікаць якія‑н. фізічныя адчуванні (пра холад, вецер, боль і пад.). Сцюжа пранізала .. [Рахмільку] да самых касцей. Бядуля. [Хлопец] падняўся і паспрабаваў узняць руку, але востры боль пранізаў усё яго цела. Шчарбатаў. // Рэзка, моцна падзейнічаць. Усю .. [Любу] пранізала нейкая здранцвеласць, ногі не слухаліся яе. Краўчанка. Ганна раптам засмяялася. Смех гэты пранізаў сэрца. Мележ.
4. што. Нізаць некаторы час (гл. нізаць у 1 знач.). Пранізаць каралі ўвесь дзень.
•••
Пранізаць вачамі — пільна, уважліва паглядзець на каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пранізаць, працяць, праняць, прашыць; прастроміць (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
пі́ка¹, -і, ДМ пі́цы, мн. -і, пік, ж.
Колючая зброя, від кап’я.
Пранізаць пікай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прахапі́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -о́піць; -о́плены; зак., каго-што (разм.).
Пра вецер, холад і пад.: пранізаць наскрозь.
Яго прахапіла ветрам.
|| незак. прахо́пліваць, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прані́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да пранізаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праніза́ны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад пранізаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прастро́міць, ‑міць; зак., каго-што.
Абл. Пранізаць. Пякучы боль прастроміў усё цела. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)