пералё́т
‘расліна’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
пералё́т |
| Р. |
пералё́ту |
| Д. |
пералё́ту |
| В. |
пералё́т |
| Т. |
пералё́там |
| М. |
пералё́це |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пералё́т
‘дзеянне’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пералё́т |
пералё́ты |
| Р. |
пералё́ту |
пералё́таў |
| Д. |
пералё́ту |
пералё́там |
| В. |
пералё́т |
пералё́ты |
| Т. |
пералё́там |
пералё́тамі |
| М. |
пералё́це |
пералё́тах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пералёт², -у, М -лёце, м.
Кармавая і лекавая расліна сямейства бабовых з жоўтымі кветкамі, сабранымі ў суквецце.
|| прым. пералётавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пералёт¹, -у, М -лёце, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. пераляцець.
2. Перамяшчэнне птушак у месцы або з месца зімовак.
Асенні п.
3. Падзенне кулі, снарада (і ўвогуле таго, што кінута) далей цэлі.
|| прым. пералётны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пералёт I, -ту м., в разн. знач. перелёт;
п. пту́шак на по́ўдзень — перелёт птиц на юг;
трансаркты́чны п. — трансаркти́ческий перелёт;
гарма́та дала́ не́калькі ~таў — ору́дие да́ло не́сколько перелётов
пералёт II, -ту м., бот. я́звенник
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пералёт 1, ‑у, М ‑лёце, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пералятаць — пераляцець.
2. Сезоннае перасяленне птушак. Пералёт буслоў у вырай.
3. Спец. Дальні выпрабавальны палёт на самалёце згодна з вызначаным маршрутам. Трансарктычны пералёт.
4. Падзенне кулі, снарада і пад. за цэллю. Міны грымнулі яшчэ раз. Цяжка было пазнаць — з пералётам гэтага месца ці з недалётам. Кулакоўскі.
пералёт 2, ‑у, М ‑лёце, м.
Кармавая і лекавая расліна сямейства бабовых з жоўтымі кветкамі, сабранымі ў галоўчатыя суквецці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пералёт 1 (піралёт) ’белая канюшына’ (міёр., Жыв. НС), ’расліна Anthyllis vulneraria L.’ (маг., Кіс.; Дэмб. 1; барыс., КЭС; Шат.); пералёт, пералот ’чарнакорань прысадзісты, Scorzonera humilis L.’ (маг., Кіс.; Дэмб. 1); пералётнік жоўты ’пералёт, Anthyllis L.’, пералётнік чырвоны, гродз. пржалетнік (канюшына, Trifolium alpestre L.’, пражалот (< ⁺пржалёт < польск. przelot) ’канюшына горная, Trifolium montanum L.’ (брэсц., гродз., Кіс.), пералётны, паст. пералёт ’пералёт’ (навагр., паст., Сл. ПЗБ). Укр. переліт, перелет ’тс’, рус. дыял. (Літва) переле́т ’лекавая расліна (?)’: перелетом детей курют, когда спужаются (СРНТ, 26), польск. przelot ’тс’. Назва расліны звязана з хваробай пералёт (гл. папярэдняе слова). Так у рус. гаворках перелёт — ’расліна’ і ’перапалох’ (СРНГ, 26, 141–142). На беларускай тэрыторыі пералёт таксама выкарыстоўваецца як лекавы сродак ад спалоху і ад сурокаў, як і на чэшскай, дзе ён называецца úročnik (яшчэ ст.-чэшск.), валаш. úročka, uročnica. У даўніну яму надавалася вялікае магічнае значэнне: яго рвалі ў купальскую ноч (Махэк, Jména, 121–122). Параўн. рус. перелёт‑трава — яе шукаюць на шчасце і ўдачу ў ноч перад Іванам–Купалай; трава гэтай — казкавая, кветка яе вясёлкавая, вогненная, пералятае матыльком і паказвае дарогу да скарбаў у зямлі, апошняе і дапамагло лексеме аформіцца як вытворнай ад пералётваць, пералятаць (Фасмер, 3, 238).
Пералёт 2 ’прамежак паміж гадавымі кольцамі на рогах каровы’ (смарг., Сл. ПЗБ). Да пера- са значэннем ’ахоп дзеяннем пэўнай прасторы’ і ле́та ’год’, ле́таваць ’жыць на працягу лета’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераляце́ць, -лячу́, -ляці́ш, -ляці́ць; -ляці́м, -леціце́, -ляця́ць; -ляці́; зак.
1. што і цераз што. Летучы, перамясціцца, адолець якую-н. прастору.
П. з Еўропы ў Амерыку.
П. горы або цераз горы.
2. Летучы, апынуцца па другі бок чаго-н.
Мяч пераляцеў цераз вароты.
3. што і без дап. Праляцець далей, чым трэба.
П. лінію пасадкі.
Снарад пераляцеў.
|| незак. пералята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. пералёт, -у, М -лёце, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трансатланты́чны, -ая, -ае.
Звязаны са зносінамі цераз Атлантычны акіян.
Т. пералёт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
беспаса́дачны, -ая, -ае.
Які ажыццяўляецца без пасадак самалёта на прамежкавых пунктах.
Б. пералёт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)