Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пашмата́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пашмата́ю |
пашмата́ем |
| 2-я ас. |
пашмата́еш |
пашмата́еце |
| 3-я ас. |
пашмата́е |
пашмата́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пашмата́ў |
пашмата́лі |
| ж. |
пашмата́ла |
| н. |
пашмата́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пашмата́й |
пашмата́йце |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пашмата́ць сов., разг. изорва́ть на клочки́ (в кло́чья)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пашмата́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і пашкуматаць. Зрабілася сорамна — падраў, пашматаў [паперы], і ў печ кінуў, юшку адчыніў і сярнічкаю падпаліў. Гарэцкі. Партызаны добра пашматалі .. [карнікаў]. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмата́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак., каго-што (разм.).
Моцна хістаць, трэсці; шкуматаць.
Вецер шматаў брызент.
|| зак. пашмата́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны.
|| аднакр. шматану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. шмата́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
накалашма́ціць
‘пашматаць, патузаць каго-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
накалашма́чу |
накалашма́цім |
| 2-я ас. |
накалашма́ціш |
накалашма́ціце |
| 3-я ас. |
накалашма́ціць |
накалашма́цяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
накалашма́ціў |
накалашма́цілі |
| ж. |
накалашма́ціла |
| н. |
накалашма́ціла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
накалашма́ць |
накалашма́цьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
накалашма́ціўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
калашма́ціць, ‑мачу, ‑маціш, ‑маціць; незак., каго-што.
Разм.
1. Шматаць, кудлачыць, тармасіць. [Шолам Кац] доўга разгладжваў, калашмаціў клінок барады, быццам шукаючы ў ім прыдатнага слова. Сабаленка. // Моцна тузаць, цягаць, стараючыся разадраць, пашматаць. Усхапіўшыся, [Вайцех] сеў і аслупянеў адразу: недалёка, якраз насупраць яго, ля бярэзніку, дзесяткі два дзікоў калашмацілі мэдлікі пшаніцы, як толькі маглі. Пташнікаў.
2. Біць, калаціць. — Калашмаціць будзем гэтых паноў. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
истерза́ть сов.
1. (измучить, истомить нравственно) зму́чыць; змардава́ць; (пытками, истязаниями — ещё) скатава́ць; (изгрызть) згры́зці;
2. (изорвать) пашмата́ць; (изранить) параздзіра́ць; (изувечить) зняве́чыць;
◊
истерза́ть се́рдце зму́чыць сэ́рца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
растерза́ть сов.
1. (на части) разарва́ць, мног. паразрыва́ць, разадра́ць, раздзе́рці, мног. параздзіра́ць;
во́лки растерза́ли овцу́ ваўкі́ разарва́лі аве́чку;
2. (растрепать) пашмата́ць, падра́ць, падзе́рці;
3. перен. зму́чыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Калашма́ціць ’шматаць, кудлачыць, тармасіць’ (ТСБМ), ’моцна тузаць, цягаць, стараючыся разадраць, пашматаць’ (ТСБМ), ’біць, калаціць’ (ТСБМ), калышмаціць ’растрасаць; лахмаціць; валтузіць’ (Яўс.), колошмаціць ’лупцаваць (чым-н.) цвёрдым па тулаву і галаве’ (жытк., Нар. словатв.). Статус слова не вельмі ясны: лінгвагеаграфія ўказвае як быццам на пагранічны да рус. гаворак арэал. Паводле нашых звестак, слова вядома прынамсі ў Мінскай вобласці, што разам з жытк. прыкладам знімае неабходнасць меркаваць аб уплыве рус. гаворак. З адпаведнікаў да бел. слова можна прывесці рус. колошматить ’несці лухту’, што дазваляе меркаваць аб бесперапынным характары распаўсюджання слова ў гэтай зоне. У іншых слав. мовах адпаведнікі да гэтых лексем як быццам адсутнічаюць; што датычыць формы, у рус. мове адзначаны яшчэ колошмачить ’біць, калаціць, калашмаціць’, колошмятить ’тс’. Адносна ўкр. матэрыялу нічога пэўнага сказаць нельга, па гэтай прычыне ўтварэнне можна разглядаць як рэгіянальную рус.-бел. інавацыю. Этымалагічна слова можа ўзыходзіць да колотить, аднак цяжка вытлумачыць наяўную устаўку, якая не нагадвае экспрэсіўныя структуры (экспрэсіўную суфіксацыю, інфіксацыю). Паводле семантычнага крытэрыю цяжка думаць аб суаднесенасці гэтага слова і адзначанага толькі ў бел. мове калашман, калашматы (гл. вышэй). Магчыма, калашмаціць неабходна разглядаць як складанае слова, у якім другую частку можна суаднесці са шматаць. Першая частка можа разглядацца як экспрэсіўны кампанент (аб паходжанні гл. меркаванні пад каламуціць, калатырыць), узмацняючы семантыку зыходнага слова. Аднак поўнаму прыняццю гэтай версіі перашкаджаюць некаторыя недакладнасці словаўтварэння. Рус. наўг. коломшить і валаг. коламяшить семантыка адпавядае бел. калашмаціць. Не выключана, што гэтыя прыклады сведчаць аб магчымасці іншай этымалогіі другой часткі і розных як фармальных (метатэза, збліжэнне з іншымі словамі), так і семантычных працэсах. На жаль, наяўны матэрыял не дазваляе меркаваць аб гэтым з упэўненасцю.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)