па́зуха
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
па́зуха |
па́зухі |
| Р. |
па́зухі |
па́зух |
| Д. |
па́зусе |
па́зухам |
| В. |
па́зуху |
па́зухі |
| Т. |
па́зухай
па́зухаю |
па́зухамі |
| М. |
па́зусе |
па́зухах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
па́зуха, -і, ДМ -зусе, мн. -і, -зух, ж.
1. Прастора паміж грудзямі і адзеннем, што прылягае да іх.
Трымаць што-н. за пазухай.
Дастаць з-за пазухі.
2. Поласць у асобных органах цела (спец.).
Запаленне лобных пазух.
|| прым. па́зушны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́зуха ж., в разн. знач. па́зуха;
за ~хай — за па́зухой;
палажы́ць за ~ху — положи́ть за па́зуху;
ло́бныя ~хі — анат. ло́бные па́зухи;
п. ліста́ — бот. па́зуха листа́;
◊ трыма́ць ка́мень за ~хай — держа́ть ка́мень за па́зухой;
як у Хрыста́ (Бо́га) за ~хай (жыць) — как у Христа́ за па́зухой (жить)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
па́зуха в разн. знач. па́зуха, -хі ж.;
за па́зухой за па́зухай;
положи́ть за па́зуху пакла́сці за па́зуху;
ло́бные па́зухи анат. ло́бныя па́зухі;
◊
держа́ть ка́мень за па́зухой трыма́ць ка́мень за па́зухай;
как у Христа́ за па́зухой як за Бо́гам; як у Бо́га за плячы́ма; як у ма́тчыным жываце́;
отогрева́ть змею́ за па́зухой прыграва́ць змяю́ на грудзя́х.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
па́зуха, ‑і, ДМ ‑зусе, ж.
1. Прастора паміж грудзямі і адзеннем. Трымаць за пазухай. Дастаць з-за пазухі. □ Мікола забраў лісткі, згарнуў, схаваў за пазуху... Навуменка. Стары ўзяў нож і засунуў за пазуху. Гурскі.
2. Спец. Поласць у некаторых частках цела. Лобная пазуха.
3. Спец. Паглыбленне паміж асновай ліста і сцяблом або паміж галінай і ствалом дрэва. Дзве паловы [дрэва] складалі нібы жалабок, а каля ліставой пазухі былі прычэплены шурпатыя галачкі. Маўр.
•••
Насіць камень за пазухай гл. насіць.
Як у бога за пазухай гл. бог.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Па́зуха ’прастора паміж грудзямі і адзеннем’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Сл. ПЗБ), ’вараток, манішка ў сарочцы’ (ТС), па́зухі ’пярэдняя частка адзення на грудзях’ (Малчанава, Мат. культ., Шн. 3). Рус. па́зуха, укр. па́зуха, ст.-слав. пазоуха, польск., чэш., славац. pazucha, серб.-харв. па̏зухо ’пазуха, плячо’, славен. pȃzduha, балг. па́зуха, па́зува, па́зва. Зыходзячы са славен. pȃzduha, тлумачаць з праслав. pazducha з прыстаўкай paz‑ (як, напрыклад, у пазногаць, рус. паздер) і ducha, якое роднаснае ст.-інд. dōṣ ’рука, перадплечча’, dōṣṇás ’рука, перадплечча; ніжняя частка пярэдняй лапы жывёліны’, авесц. daōš ’плячо’, лат. paduse ’падпаха, пазуха’ (гл. Фасмер, 3, 187; там жа гл. і інш. літ-py). Няясным у гэтай этымалогіі застаецца знікненне d; яно тлумачыцца дысіміляцыяй у спалучэнні podъ > pazducha (Бернекер, 1, 233) або дыял. слав. зліццём zd > z (Уленбек, KZ, 40, 553 і наст.). Брукнер (400) выводзіць слав. слова з паз (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запа́зуха ж., разг. па́зуха
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сі́нус, ‑а, м.
1. У матэматыцы — адна з трыганаметрычных функцый вугла, у прамавугольным трохвугольніку роўная адносінам катэта процілеглага вугла да гіпатэнузы.
2. У анатоміі — поласць, пазуха ў якім‑н. органе цела. Сінус аорты.
[Ад лац. sinus — выгін, крывізна.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сулонне (sułonie) ’калені’ (барыс., Кольб.), суло́нь ’пазуха’ (Некр. і Байк.). Ад су- і лано 2, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зана́дра ’каўнер, выраз у кашулі’ (Нас.). Са ст.-польск. zanadra (суч. zanadrze) ’пазуха’, дзе (як і ў славац. zaňadrie ’тс’) з za + nadr‑. Гл. нетры.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)