нажы́ць, -жыву́, -жыве́ш, -жыве́; -жывём, -жывяце́, -жыву́ць; -жы́ты; зак.
1. што і чаго. Паступова набыць, назапасіць.
Н. сваёй працай.
2. перан., каго-што і каго-чаго. Атрымаць, набыць (што-н. непрыемнае).
Н. рэўматызм.
3. Пражыць нейкі час (разм.).
У гасцях доўга не нажывеш.
|| незак. нажыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нажы́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нажыву́ |
нажывё́м |
| 2-я ас. |
нажыве́ш |
нажывяце́ |
| 3-я ас. |
нажыве́ |
нажыву́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нажы́ў |
нажылі́ |
| ж. |
нажыла́ |
| н. |
нажыло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нажыві́ |
нажыві́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
нажы́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нажы́ць сов., в разн. знач. нажи́ть;
н. сваёй пра́цай — нажи́ть свои́м трудо́м;
н. рэўматы́зм — нажи́ть ревмати́зм;
до́ўга ён у вас не нажыве́ — до́лго он у вас не наживёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нажы́ць, ‑жыву, ‑жывеш, ‑жыве; ‑жывём, ‑жывяце; зак.
1. што і чаго. Набыць паступова, назапасіць. — Якая там гаспадарка, — махнуў рукою Тарэнта. — Мусіць, ніколі ўжо яе не нажыву. Галавач. — Мілы браце! У чужой хаце Не нажыць табе багацця. Колас. // Набыць, купіць што‑н. Надзейны я нажыў карэц, Заўсёды п’ю ім квас. Непачаловіч.
2. каго-што і каго-чаго. Атрымаць, набыць (звычайна што‑н. непрыемнае, непажаданае). Нажыць гора. Нажыць сораму. Нажыць ворага. □ Мы ў зямлянках Чэрствы хлеб жавалі, Рэўматызмы Дружна нажывалі. Панчанка.
3. Разм. Пражыць нейкі час (звычайна нядоўгі). У гасцях доўга не нажывеш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нажыўны́, -а́я, -о́е.
Такі, які можна нажыць, набыць.
Вопыт — справа нажыўная.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
панажыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., што і чаго.
Нажыць паступова што-н. (пра маёмасць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нажи́ть сов., в разн. знач. нажы́ць, мног. панажыва́ць; (приобрести) набы́ць, мног. панабыва́ць, прыдба́ць;
нажи́ть свои́м трудо́м нажы́ць сваёй пра́цай;
нажи́ть ревмати́зм нажы́ць рэўматы́зм;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нажыва́ць несов., в разн. знач. нажива́ть; см. нажы́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́прыяцель, -я, мн. -і, -яў, м.
Чалавек, які варожа адносіцца да каго-, чаго-н.
Нажыць сабе непрыяцеля.
|| ж. не́прыяцелька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыдба́ць ’набыць, займець; нажыць; павялічыць маёмасць’ (Гарэц., Ласт., Байк. і Некр.; парыц., Некр., Др.-Падб., Інстр. 3; навазыбк., Пал.; Бяльк., ТСБМ). Прэфіксальнае ўтварэнне ад дбаць з асноўным знач. ’клапаціцца’ (гл.) з далейшым развіццём семантыкі. Параўн. рус. дыял. придба́ть ’назапасіць, нажыць, набыць’, ’завесці дзяцей’, укр. придба́ти ’набыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)