навя́звацца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
навя́зваюся |
навя́зваемся |
| 2-я ас. |
навя́зваешся |
навя́зваецеся |
| 3-я ас. |
навя́зваецца |
навя́зваюцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
навя́зваўся |
навя́зваліся |
| ж. |
навя́звалася |
| н. |
навя́звалася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
навя́звайся |
навя́звайцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
навя́зваючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
навя́звацца несов.
1. (обременять собой) навя́зываться;
2. страд. навя́зываться, привя́зываться; см. навя́зваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
навя́звацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да навязацца.
2. Зал. да навязваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навя́зываться
1. (обременять собой) чапля́цца, навя́звацца;
2. (напрашиваться) напро́швацца, набіва́цца;
навя́зываться на знако́мство набіва́цца (напро́швацца) на знаёмства;
3. страд. навя́звацца; нарабля́цца, рабі́цца; см. навя́зывать 1, 2.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Навя́ліцца ’навязвацца, нападаць; пападацца’ (Нас.), ’унадзіцца, дзейнічаць настойліва і неадступна’ (Бяльк.), ’настойліва і упарта ажыццяўляць сваё жаданне, сваю думку’ (Гарэц.), ’прывязацца да чаго-небудзь раптоўна’ (Мядзв.), ’накінуцца на каго-н. з лаянкай, папрокамі’ (ушац., Нар. сл.), навяльвацца ’настойваць, настойліва дамагацца’ (Гарэц.), ’прыставаць, чапляцца, навязвацца’ (Юрч.). Да вяліцца ’прагна хацець чаго-н.’, далейшая этымалогія якога няпэўная (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Накаса́цца ’навязацца, прычапіцца’ (Гарэц., Бяльк., Сцяшк. Сл., Юрч., Шн., Рам.), сюды ж на́кась ’назола’ (Яўс.), на́касць ’няшчасце, бяда’ (Сцяшк. Сл.), накаснік ’злыдзень’ (Полымя, 1980, 8, 253); параўн. таксама накасні́ць ’адабраць сілы’ (Сл. ПЗБ). Гл. касны ’дрэнны’, якое суадносяць з рус. касть ’свавольства, паскудства’, ’дрэнь, брыдота’ і інш., што, паводле Трубачова (Эт. сл., 9, 158), узыходзіць да прасл. дыял. *kastь, параўн. накасціць ’паскудзіць, брудзіць’ (Нас.). Параўн. таксама касі́цца ’спраўляць гулі’: Касяцца чорты у Радзіцком болоці (ТС). Не выключана, што дзеяслоў накасацца суадносіцца з рус. касаться ’дакранацца’, параўн. асабліва адкасацца ’адвязацца, адчапіцца’, гл. адкасывацца; у такім разе, магчыма, што пералічаныя вышэй словы могуць мець рознае паходжанне: словы са значэннем ’навязвацца, надаядаць’ належаць да *kasati (sę), што чаргуецца з часаць (Бернекер, 1, 491; Фасмер, 2, 206), астатнія да *kastь, што звязана з *kostь (Трубачоў, Эт. сл., 9, 157), гл. касці́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)