лё́н

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. лё́н льны́
ільны
Р. льну́
ільну
лёну
льно́ў
ільноў
Д. льну́
ільну
лёну
льна́м
ільнам
В. лё́н льны́
ільны
Т. льно́м
ільном
лёнам
льнамі
ільнамі
М. льне́
ільне
лёне
льна́х
ільнах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

лён, лёну, ільну́ і (пасля галосных) льну, мн. ільны́ і (пасля галосных) льны, ільно́ў (льно́ў), м.

1. Травяністая расліна сямейства лёнавых, са сцёблаў якой атрымліваюць валакно, а з семя — алей.

Цвітуць ільны.

2. Пасевы, усходы гэтай расліны.

3. Валакно, якое вырабляецца са сцёблаў гэтай расліны.

Прасці л.

|| памянш.-ласк. ляно́к, -нку́, м.

|| прым. ільняны́ і (пасля галосных) льняны́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лён (род. лёну, ільну́, (после гласных) льну) м. лён;

го́рны л. — го́рный лён

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лён лён, род. лёну, ільну́, (после гласных) льну м., мн. ільна́, -но́ў, (после гласных) льны, род. льноў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лён, лёну і ільну́; мн. льны (ільны́), ‑о́ў; м.

1. Травяністая расліна сямейства лёнавых, са сцяблоў якой атрымліваюць валакно, а з семя — алей. Сеяць лён. Рваць лён. Лён-даўгунец. □ Зацвітае ў палях нашых лён, Валакністы лянок сінявокі. Хведаровіч. Я іду... Рассцілаюць дзяўчаты ільны — Нібы гаці пракладваюць простыя. Панчанка. // толькі мн. (льны́ (ільны́), о́ў). Пасевы, усходы гэтай расліны. Глядзі, вунь зацвітаюць ільны: возера, мяккага блакітнага колеру разляглося на даляглядзе. Гамолка.

2. Валакно, якое вырабляецца са сцяблоў гэтай расліны. Прасці лён.

•••

Горны лён — від азбесту, здольнага расшчапляцца на вельмі тонкія валокны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Лён, лянок ’валакніста-алейная расліна Linum usitatissimum L.’ (Нас., ТСБМ, Касп., Кл., Бес., Сцяшк., Бяльк., Шат., Яруш., Сл. паўн.-зах.), ’пража з ільну’ (Бяс., ТСБМ, КЭС, лаг.), ’кужаль’, ’льняное валакно на розных стадыях апрацоўкі’, ’гатаванае льняное семя, якое ўжываецца для прапіткі асновы’ (Уладз., Сл. паўн.-зах.). Укр. льон (лен, закарп. льон), рус. лён, польск. len (lan, lyn, lin, lyjn, lęn, ląn), палаб. lʼån, н.-луж. lan, в.-луж. len, чэш. len, славац. ľan, славен. lȃn, серб.-харв. ла̏н, макед. лен (lʼen, lъn), балг. лен, ле́нът, ц.-слав. льнъ ’тс’, ст.-слав. льнѣнъ ’льняны’. Прасл. lьnъ, якому адпавядаюць: літ. lìnas, linaĩ, лат. lins, lini, ст.-прус. linno, ст.-грэч. λίνον, алб. гег. lįni, ірл. līn ’сетка’, лац. līnum ’тс’, гоц. lein ’палатно’. Паводле Шрэдэра (Reallex, 1, 323) і Кастшэўскага (Sł. staroż. sł., 3, 42), ільнаводства было вядома індаеўрапейцам. Тое ж Слаўскі, 4, 150; Скок, 2, 266; Бязлай, 2, 123. Фасмер (2, 481) не выключае таксама і старажытнага культурнага запазычання. Махэк₂ (326) бачыць у гэтай лексеме рэшткі праіндаеўрапейскага субстрату. Сюды ж лённый ’ільняны, з ільну’ (Бяльк.), лёнішча ’поле, на якім рос лён’ (навагр., З нар. сл.; Сцяшк. Сл.), лёнок ’лянок, зарніца звычайная, Linaria vulgaris Mill.’ (Маш.), лёнок ’макрыца’ (ТС), бяроз. лёнык ’праснак з тоўчанага льнянога семя і мукі, які пяклі на Івана Купалу’ (Слав. і балк. фальклор, 141).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

лён-даўгуне́ц

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. лён-даўгуне́ц льны-даўгунцы́
ільны́-даўгунцы́
Р. лё́ну-даўгунцу́
ільну́-даўгунцу́
льну-даўгунцу́
льно́ў-даўгунцо́ў
ільно́ў-даўгунцо́ў
Д. лё́ну-даўгунцу́
ільну́-даўгунцу́
льну-даўгунцу́
льнам-даўгунца́м
ільна́м-даўгунца́м
В. лён-даўгуне́ц льны-даўгунцы́
ільны́-даўгунцы́
Т. лё́нам-даўгунцо́м
ільно́м-даўгунцо́м
льном-даўгунцо́м
льна́мі-даўгунца́мі
ільна́мі-даўгунца́мі
М. лё́не-даўгунцы́
ільне́-даўгунцы́
льне-даўгунцы́
льнах-даўгунца́х
ільна́х-даўгунца́х

Крыніцы: krapivabr2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

лё́н-кудра́ш

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. лё́н-кудра́ш льны́-кудрашы́
ільны́-кудрашы́
Р. льну́-кудрашу́
лё́ну-кудрашу́
ільну́-кудрашу́
льно́ў-кудрашо́ў
ільно́ў-кудрашо́ў
Д. льну́-кудрашу́
лё́ну-кудрашу́
ільну́-кудрашу́
льна́м-кудраша́м
ільна́м-кудраша́м
В. лё́н-кудра́ш льны́-кудрашы́
ільны́-кудрашы́
Т. льно́м-кудрашо́м
лё́нам-кудрашо́м
ільно́м-кудрашо́м
льна́мі-кудраша́мі
ільна́мі-кудраша́мі
М. льне́-кудрашы́
лё́не-кудрашы́
ільне́-кудрашы́
льна́х-кудраша́х
ільна́х-кудраша́х

Крыніцы: krapivabr2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

лён-даўгуне́ц, лёну-даўгунцу́, ільну-даўгунцу́ і (пасля галосных) льну-даўгунцу́, м.

Лён з доўгім валакном высокай якасці, сцяблом да 125 см у вышыню, з малым разгалінаваннем.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лён-кудра́ш, лёну-кудрашу́, ільну-кудрашу́ і (пасля галосных) льну-кудрашу́, м.

Расліна з невысокім кусцістым сцяблом (31—50 см), разводзіцца як багатая на алей культура.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)