ку́бел
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ку́бел |
кублы́ |
| Р. |
ку́бла |
кубло́ў |
| Д. |
ку́блу |
кубла́м |
| В. |
ку́бел |
кублы́ |
| Т. |
ку́блам |
кубла́мі |
| М. |
ку́бле |
кубла́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ку́бел, ку́бла, мн. кублы́, кубло́ў, м.
Дзежка з вушкамі і векам для захоўвання прадуктаў і рэчаў.
|| памянш. кубе́лец, -льца, мн. -льцы, -льцаў, м.; прым. кубе́лечны, -ая, -ае.
|| прым. ку́бельны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ку́бел, -бла м. ка́дка с кры́шкой
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ку́бел, ‑бла; мн. кублы, ‑оў; м.
Дзежка з вушкамі і векам, звычайна для захоўвання прадуктаў і рэчаў. [Андрэй] адчыніў кубел, выняў кавалак сала. Чарнышэвіч. Мукі.. пшанічнай — і ў мяхах, і ў кублах, і ў скрынях поўна насыпана. Ракітны. За век напакаваліся, аж выпіраюць кублы палатна. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ку́бел ’дзежка з вушкамі’ (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., Др.-Падб., Жыв. сл., Нік. Очерки, П. С., Сцяц. Нар., Бяльк., Сержп. Пр., Доўн.-Зап. ПП, Грыг., Маш., Гарэц., Сцяшк., Мат. АС, Кліх, Янк. Мат., Жд. 3, Яруш., Шатал., Янк., Сл. паўн.-зах., Мядзв.). Ст.-бел. кубелъ (з 1533 г.) (< польск. kubeł < с.-в.-ням. kübel) (Булыка, Запазыч., 180). Укр. кубел ’від крытага вулея’, кубло ’пасудзіна з дрэва’, рус. кубел ’кадзь’, польск. kubeł ’пасудзіна, вядро’. Лічыцца спрадвечным словам, якое паходзіць ад kubъ (гл. куб 2, кубак) і суфікса ‑ьlъ (Бернекер, 636; Слаўскі, 3, 297). Але больш верагоднай здаецца версія аб запазычанні праз польск. kubeł з с.-в.-ням. kübel ’драўляная пасудзіна, вядро’ (Брукнер, 279; Машынскі, JP, 35, 114–115), не выключана, што форма куб — вынік зваротнага словаўтварэння ад кубел.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кубе́лец, ‑льца, м.
Памянш. да кубел; невялікі кубел. Сала і мяса гаспадар склаў у кубелец і паставіў у каморы. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кубе́лец, -льца м., уменьш., см. ку́бел
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адчыні́ць, -чыню́, -чы́ніш, -чы́ніць; -чы́нены; зак., што.
Адводзячы, знімаючы або адстаўляючы ўбок тое, чым перакрыты ўваход ці выхад у якое-н. памяшканне (пасудзіну і пад.), зрабіць даступнай унутраную ці знешнюю прастору.
А. акно.
А. кубел.
|| незак. адчыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сты́рта ‘дзежка, кубел’ (?) (Мат. Гом.). Гл. сцірта.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ква́ска ’кубел (на сала)’ (Нар. лекс., Шатал., Выг.), ’кубел (на сыр)’ (Маш.), ’бочка невялікіх памераў’ (З нар. сл., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах., ТС, Шат.), ’вялікая бочка для захоўвання мукі, жыта’ (Жыв. сл.), дзежка для квасу’ (Нар. сл.). Як сведчыць апошняе значэнне, семантычная кандэнсацыя словазлучэння квасная дзежка з замацаваннем першаснай суфіксацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)