зрэ́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
Адтуліна ў радужнай абалонцы, праз якую ў вока пранікае святло.
|| прым. зрэ́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зрэ́нка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
зрэ́нка |
зрэ́нкі |
| Р. |
зрэ́нкі |
зрэ́нак |
| Д. |
зрэ́нцы |
зрэ́нкам |
| В. |
зрэ́нку |
зрэ́нкі |
| Т. |
зрэ́нкай
зрэ́нкаю |
зрэ́нкамі |
| М. |
зрэ́нцы |
зрэ́нках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зрэ́нка ж., анат. зрачо́к м.;
◊ берагчы́ як зрэ́нку во́ка — бере́чь как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зрэ́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Адтуліна ў радужнай абалонцы, праз якую пранікае святло ўнутр вока. У цёмных павялічаных зрэнках свяцілася жудасць. Бядуля. Вочы яго з зелянінкай у зрэнках цяпер, пры няроўным святле лучыны, здаваліся суровымі і калючымі. М. Ткачоў.
•••
Берагчы як зранку вока гл. берагчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зрэ́нка ’адтуліна ў радужнай аболонцы’. Укр. уст. абл. зрі́нка, здрі́нка ’тс’ (Грынч.). Параўн. польск. źrenica ’зрэнка’, славац. zreníca, славен. zreníca. Ад дзеяслова zьrěti ’глядзець, бачыць’ утвораны дзеепрыметнік на ‑n‑, адкуль далей з суфіксам ‑ъk‑ > zьrěnka > зрэнка. Параўн. рус. (< ст.-слав.) зрение (< zьrěn + ije) з той жа вытворнай асновай. Утварэнне зах.-рус. Не выключана сувязь з зенка ’тс’, як і ў форм на ‑ica з зеница. Гл. зрок, зара, зары́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зяні́ца, ‑ы, ж.
Уст. Зрэнка, вока. Напружваюць зрок думы, і ў зяніцах Яснее тое, што прытойваў змрок. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зрачо́к м., анат. зрэ́нка, -кі ж.;
расши́ренные зрачки́ расшы́раныя зрэ́нкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зени́ца уст. зрэ́нка, -кі ж.;
◊
бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка берагчы́ як зрэ́нку во́ка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Мамосачка, мамосычка ’кропелька, маленькая частка’ (Бяльк.). Відавочна, балтызм. Параўн. літ. momuolỹs ’лялька, зрэнка ў воку’. Суфіксальнае ‑l‑ магло мяняцца ў ‑с‑, як у мамуля ∼ маму́ся.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зе́нка ’зрэнка’ (Бяльк.), зе́нкі ’зрэнкі’ (Касп.), ’вочы’ (Жд. 2), зелкі (?) ’вочы’ (Яўс.). Рус. дыял. зе́нки, зе́ньки ’зрэнкі’, укр. зі́ньки. З суфіксам ‑к‑a ўтворана ад незахаванага ст.-рус. *зѣна (адкуль і зяніца, гл.), што адлюстроўвае прасл. zěna, якое ўтворана з суфіксам ‑n‑ ад кораня zě‑, звязанага з ззяць, зяваць (гл.). Фасмер, 2, 94; Шанскі, 2, З, 89; (Саднік-Айцэтмюлер, 336; Скок, 3, 656; БЕР, 1, 635; Махэк₂, 714; Копечны, Slavia, 29 (1960), 187). Гл. зрэнка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)