зара́д
‘баявы снарад, патрон’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
зара́д |
зара́ды |
| Р. |
зара́да |
зара́даў |
| Д. |
зара́ду |
зара́дам |
| В. |
зара́д |
зара́ды |
| Т. |
зара́дам |
зара́дамі |
| М. |
зара́дзе |
зара́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зара́д, -а і -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Выбуховае рэчыва, якое змяшчаецца ў пэўнай колькасці ў снарадзе, патроне.
2. -у. Колькасць электрычнасці ў якім-н. целе.
Дадатны з.
З. энергіі (перан.).
|| прым. зара́дны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Зарадная скрынка (павозка для снарадаў).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зара́д
‘пэўная колькасць выбуховага рэчыва, шроту; колькасць электрычнасці ў якім-н. целе; запас якіх-н. якасцей, здольнасцей і пад.’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
зара́д |
зара́ды |
| Р. |
зара́ду |
зара́даў |
| Д. |
зара́ду |
зара́дам |
| В. |
зара́д |
зара́ды |
| Т. |
зара́дам |
зара́дамі |
| М. |
зара́дзе |
зара́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зара́д м.
1. (род. зара́да) воен. заря́д;
парахавы́ з. — порохово́й заря́д;
баявы́ з. — боево́й заря́д;
2. (род. зара́ду) в др. знач. заря́д;
дада́тны з. электры́чнасці — положи́тельный заря́д электри́чества;
з. эне́ргіі — перен. заря́д эне́ргии;
○ электры́чны з. — электри́ческий заря́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зара́д, ‑а і ‑у, М ‑дзе, м.
1. ‑у. Пэўная колькасць выбуховага рэчыва, шроту, карцечы, якая змяшчаецца ў снарадзе, патроне, стрэльбе. Тапурыя высыпаў на далонь рэшткі пораху. Заставалася якраз на адзін зарад. Самуйлёнак. У стрэльбе быў добры зарад шроту. Корбан.
2. ‑а. Баявы снарад, патрон і пад. [Ётка] дастае з пісьмовага стала рэвальверы і гарады да іх. Чорны. // Куля, шрот, карцеч з пэўнай колькасцю выбуховага рэчыва, запраўленыя ў канал агнястрэльнай зброі. Забіць шомпалам зарад. // Пэўная колькасць выбуховага рэчыва са ўзрывальнікам. Толавы зарад. □ Узляцеў у паветра мост, пахіснулася і пахілілася вадакачка. Лясніцкі загадаў падкласці пад яе адзін зарад. Шамякін.
3. ‑у. Колькасць электрычнасці ў якім‑н. целе. Дадатны зарад. Адмоўны зарад. Рознаіменныя гарады.
4. ‑у; перан.; чаго. Запас якіх‑н. пачуццяў, якасцей і пад. Зарад энергіі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зара́д ’пэўная колькасць выбуховага рэчыва ці электрычнасці’. Рус., укр., балг. (< рус.) заря́д ’тс’. Ст.-рус. зарядъ ’умова’, ’колькасць дробу для выстралу’ (XVII ст.). Утворана як бязафіксны назоўнік ад зарядити ’закласці боепрыпас’ (XVII ст.), прэфіксальнага дзеяслова, ад ст.-рус. рядити ’рабіць, рыхтаваць, кіраваць’ < рядъ, гл. рад. Шанскі, 2, З, 61. Словы гэтай мадэлі ў іншых слав. мовах маюць іншыя значэнні, напр. польск. zarząd ’кіраўніцтва’, славен. záred ’парыў; маладняк’, што зыходзяць з таго ж прасл. rędъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разрыўны́, -а́я, -о́е.
Які разрываецца ад удару.
Разрыўная куля.
Р. зарад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пыж, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Войлачная ці кардонная затычка, якой забіваюць зарад у зброі, што зараджаецца з дула.
2. Пракладка ўсярэдзіне патрона, якая аддзяляе зарад ад кулі, шроту.
|| прым. пыжо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заря́д
1. (для выстрела) зара́д, -да м.; набо́й, -бо́ю м.;
2. в др. знач. зара́д, -ду м.;
положи́тельный заря́д дада́тны зара́д.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)