дыха́нне
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
дыха́нне |
| Р. |
дыха́ння |
| Д. |
дыха́нню |
| В. |
дыха́нне |
| Т. |
дыха́ннем |
| М. |
дыха́нні |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дыха́нне, -я, н.
1. Працэс паглынання кіслароду і выдзялення вуглякіслага газу жывымі арганізмамі.
Стомленасць праяўлялася ў паскораным дыханні.
2. перан. Подых, павеў чаго-н.
Д. вясны.
○
Штучнае дыханне — сістэма прыёмаў для аднаўлення натуральнага дыхання.
◊
Другое дыханне — аб новых сілах, бадзёрасці ў каго-н. пасля стомленасці, апатыі.
|| прым. ды́хальны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дыха́нне ср. дыха́ние;
○ шту́чнае д. — иску́сственное дыха́ние;
◊ друго́е д. — второ́е дыха́ние;
да апо́шняга ~ння — до после́днего вздо́ха;
затаі́ць д. — затаи́ть дыха́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дыха́нне, ‑я, н.
1. Працэс паглынання кіслароду і выдзялення вуглекіслаты жывымі арганізмамі; газаабмен. // Убіранне і выпусканне паветра лёгкімі. Бацька заснуў. Дыханне яго было слабое, але роўнае і спакойнае. Чарнышэвіч. // Шум, які ўтвараецца пры дыханні. [Соня] мільганула пад акном, ускочыла ў сенцы, і я ўжо чую яе паскоранае бегам дыханне. Ракітны. // Паветра, якое выходзіць з лёгкіх пры выдыху. Лоб быў сцюдзёны, і Алег пакрыў яго далонню, а потым пачаў хукаць, грэць сваім дыханнем. Ермаловіч.
2. перан. Подых, павёў, праяўленне чаго‑н. Дыханне жыцця. Дыханне часу. □ Дзень пачынаўся без хмурынкі на небе, без дыхання вецярка. Шамякін. Недзе далёка чулася дыханне вялікага горада: шум машын, званкі трамваяў. Шыцік. // Набліжэнне, наступленне чаго‑н. Чуецца дыханне восені. □ Ужо чутно вільготнае дыханне хмары, ужо навакол разліты прыемны водар азону. Гамолка.
•••
Штучнае дыханне — сістэма прыёмаў для аднаўлення натуральнага дыхання, якое часова спынілася.
Другое дыханне — аб новых сілах, аб прыліве энергіі, бадзёрасці ў каго‑н. пасля перыяду стамлення, апатыі, няўдачы.
Дыханне заняло (захапіла, перахапіла) гл. заняць.
Дыханне занялося — стала цяжка дыхаць, спынілася дыханне (ад бегу, работы і пад.). У душы ў .. [Шуры] пахаладзела, дыханне занялося, спёрла, нібы хто сціснуў горла. Ставер.
Затаіць дыханне гл. затаіць.
Перавесці дыханне гл. перавесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыханне; дых, дух (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
ду́х
‘псіхічныя здольнасці; свядомасць; унутраны настрой чалавека; дыханне; пах’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ду́х |
| Р. |
ду́ху |
| Д. |
ду́ху |
| В. |
ду́х |
| Т. |
ду́хам |
| М. |
ду́ху |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прады́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
Перавесці дыханне, аддыхацца.
Дайце чалавеку п.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уду́шлівасць, -і, ж.
1. гл. удушлівы.
2. Частае, цяжкае дыханне; удушша.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шту́чны¹, -ая, -ае.
1. Ненатуральны, зроблены накшталт сапраўднага.
Штучнае валакно.
Ш. адбор.
Штучнае дыханне (сістэма прыёмаў, якія аднаўляюць дыханне хворага, пацярпелага).
2. Роблены, прытворны, няшчыры.
Штучная ветлівасць.
|| наз. шту́чнасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
затаі́ць, -таю́, -то́іш, -то́іць; -то́ены; зак., што.
Скрыўшы ад іншых (якое-н. пачуццё), захаваць у сабе, у душы.
З. крыўду.
◊
Затаіць дыханне — стрымаць дыханне (напружана ўслухоўваючыся, прытаіўшыся, спалохаўшыся і пад.).
|| незак. зато́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)